Dış ticaretin 2021 panoraması
Aralık ayı geçici verileriyle 2021 yılı dış ticaret tablosu netleşti. Küresel mal ticaretinin yüzde 22 civarında arttığı tahmin edilen geçen yıl, Türkiye’nin dış ticaretinde de kimi rekorlarla birlikte önemli gelişmeler yaşandı. Ana başlıkları itibariyle ortaya çıkan tablo şöyle:
İHRACAT: 225,4 milyar dolarla tarihi rekor seviyeye ulaştı. Artış oranı yüzde 32,9… 2004’teki yüzde 33,7’lik büyümenin ardından ikinci büyük artış. Yüksek oranlı artışta, baz etkisinin de önemli payı var. Zira 2020 ihracatı, pandemi kapanmaları nedeniyle bir önceki yıla göre yüzde 6,2 azalmıştı.
İTHALAT: İhracat gibi tarihi rekor seviyeyi gördü. Yıllık artış yüzde 23,6. Baz etkisi, ihracatın tersine artışı sınırladı. Zira, ithalat geçen yıl da yüzde 4,4 artmıştı. İthalat da 2020’de ihracat kadar azalmış olsaydı, 2021 yılı artış oranı yüzde 37,5 seviyesinde gerçekleşecekti.
BİRİM FİYAT: Küresel emtia fiyatlarında geçen yıl önemli artışlar yaşandı. Girdiler pahalı alındı ve bu girdiyle üretilen mamul mal görece daha pahalı satıldı. İhracatta ortalama birim fiyatları bir önceki yıla göre yüzde 8,29 artarken, ithalat fiyatlarındaki artış yüzde 17,8 düzeyinde gerçekleşti. Sepet kurun yıllık ortalamada yüzde 47 değerlenmesi de ihracat fiyatlarındaki artışı sınırladı.
MİKTAR: Rekor kıran ihracatta, ucuz fiyatla birlikte mal miktarındaki artış da etkili oldu. 2021’de ihracat miktar endeksi ortalama yüzde 17,8 artarken, ithalat miktar endeksindeki artış 0,5’te kaldı.
DIŞ TİCARET HADDİ: İhracat birim değerinin ithalat birim değerine oranını ifade eden dış ticaret haddi 2021’de aleyhte bir gelişmeye işaret etti. 2021’de 12 aylık basit ortalamada 99,7 olan dış ticaret haddi, 8,2 puan azalarak 2021’de 91,5’e geriledi.
KATMA DEĞER: İhracattaki artışta katma değerden katkı gelmedi. Aksine, 2020’de yüzde 3,43 seviyesinde bulunan sanayi ürünleri içindeki yüksek teknolojili ürünlerin payı 2021’de yüzde 2,97’ye geriledi. Bu seviye, aynı zamanda veri tarihinin en düşük oranını ifade ediyor. Özetle Türkiye ihracatı, 2021’de navlun, girdi maliyetleri artışı ve tedarik krizi gibi COVID-19 kaynaklı sorunlar nedeniyle Çin’den kayan bazı siparişleri karşılama fırsatı yakalayarak göreli bir artış kaydetti. Kalıcılığı ayrı bir tartışma konusu. Ancak, bu artışın önemli ölçüde düşük fiyatla daha fazla ürün satışından kaynaklandığı da açık. Dolayısıyla, alt okuması doğru yapılmayan rakamlarla övünmek ve ülke kaynaklarını ucuz fiyatlarla dışarı aktarmak yerine, üretim ve dış ticarette gerçek bir yapısal dönüşümü sağlayacak kalıcı başarılara odaklanmak gerekiyor. Kalıcı başarı ise rekabette katma değeri önceleyen politikalardan geçiyor.