Dış ticaret ve gümrük mevzuatı değişiklikleri

Her yılsonunda 30-31 Aralık tarihli resmi gazetelerin mükerrer sayılarının üç beş adet olması gelenekselleşti. Bu yıl da 31 Aralık tarihli birinci mükerrer gazetede 2024 yılı Bütçe Kanunu, ikinci mükerrer gazetede 2022 yılı Kesin Hesap Kanunu, üçüncü mükerrer gazetede ithalat rejim kararı ve karara ekli tebliğ değişiklikleri, dördüncü mükerrer gazetede ürün güvenliği tebliğleri, beşinci mükerrer gazete de Türkiye ile Birleşik Krallık arasında imzalanmış menşe protokolü dahil iki uluslararası anlaşma ile bir cumhurbaşkanı kararı iki yönetmelik ve değişik kurumların üç tebliği yayımlandı. 30 Aralık tarihli birinci mükerrer gazete de gümrük tarife korelasyon cetvelleri yayımlandı.

Dış ticaret ve gümrük alanında teknik birçok ayrıntıyı içeren bu değişikliklerden belli başlarını şöyle sıralamak mümkün:

- Gümrük tarifelerinde korelasyon cetvelleri her 5 yılda bir Dünya Gümrük Örgütü tarafından yayımlanmakta ve Türkiye de bu değişikliklere uymaktadır. Ancak ara yıllarda kendi ihtiyaçları için GTİP’lerdeki dokuz ve onuncu rakamdan oluşan milli açılım veya 11 ve 12’nci rakamdan oluşan istatistiki açılım alanlarında değişiklikler yapmaktadır. Bu yılda öyle oldu. Gümrük tarife cetvelinde 22 fasılda 408 GTİP’te değişiklik yapıldı. Örneğin, elektrikli binek otomobiller için ismen yeni bir GTİP açıldı. Akıllı saatler akıllı telefonlar grubuna alınarak tarife alt pozisyonu değiştirildi.

- 2024 İthalat Rejim Kararı’nda yapılan değişikliklerle 28 GTİP’te gümrük vergisi yükseltilirken, 49 GTİP’te vergiler düşürüldü. Vergisi artan ürünler için 30.01.2024 tarihine kadar eski Karar’da geçerli vergi oranlarının uygulanacağı belirtilerek “başlamış işlem istisnası” uygulandı.

- 8044 sayılı kararla 3351 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe giren “İthalatta İlave Gümrük Vergisi Uygulamasına İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar” ile yapılan değişikliklerle, 238 GTİP’teki eşyaya ilk kez ilave gümrük vergisi konuldu; 77 GTİP’teki eşyanın vergisi artırıldı; 4 GTİP’teki eşyanın vergisi indirildi; 40 GTİP’teki eşyanın vergisi ise korelasyon nedeniyle yeni GTİP altında tanımlandı. Böylece 30 Ocak 2024 tarihinden itibaren Avrupa Birliği ve Türk menşeli olmayan toplam 4460 GTİP’te tanımlanan eşyadan 8044 sayılı Kararda belirtilen oranlarda ilave gümrük vergisi alınmaya başlanılacaktır.

- İthalat Rejim Kararı’nın V sayılı listesinde yer alan ürünler için tarife kontenjanı veya askıya alma sisteminden yararlanmak için son başvuru tarihi 15 Şubat 2024 olarak belirlendi.

- Türkiye – Birleşik Krallık Ortak Komitesi’nin 21 Aralık 2023 tarihli 1/2023 sayılı kararıyla, “elektrikli akümülatörler ve elektrikli vasıtalar” için 2027 yılına kadar karşılıklı olarak daha esnek menşe kuralları uygulanmasına karar verildi.

- Transit rejiminde bireysel teminat elektronik ortamda düzenlenen banka teminat mektubu ile verilebilecek.

- Yine aynı rejimde “indirimli teminat” tutarı 2 milyon TL’den 10 milyon TL’ye yükseltildi.

- 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 241’inci maddesinin 1’inci fıkrasında yer alan asgari maktu para cezası tutarı 828 TL’ye yükseltildi.

- 30 Aralık 2023 tarihli ikinci mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan 68 seri no.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği ile her gümrük beyannamesinden 624,10 TL, her özet beyandan 69,80 TL, her menşe şahadetnamesi veya menşe belgesinden 160,30 TL, her konşimentodan 94,60 TL Damga Vergisi alınmasına karar verildi.

2024 dış ticaret ve gümrük düzenlemeleri kısaca bunlar. Anılan düzenlemelerin genel karakterinin ithalatı kısmaya yönelik olduğunu söylemek yanıltıcı olmayacaktır. Örneğin, ilave gümrük vergisi uygulamalarının ne ölçüde GATT Anlaşmasına, Dünya Ticaret Örgütü düzenlemelerine ve Gümrük Birliği ilkelerine uygun olup olmadığı hususu dış ticaret camiasında ciddi olarak tartışılmakta. Öte yandan, en ufak gümrük usulsüzlüğünde bile uygulanan 241 para cezası tutarının 828 TL düzeyine çıkmış olması sektör çalışanlarını ciddi ciddi düşündürüyor. Anılan tutarın 2, 4, 6, 8 misli uygulandığı hallerde ise bu cezanın ciddi bir maliyet unsuru olarak şirketlerin bilançolarına yansımasından duyulan endişeler dile getiriliyor.

Kısacası, dünya ticaret hacmi giderek daralırken, Türkiye iyice içine kapanan bir görüntü sergiliyor.