Dış ticaret açığı azalıyor, iyi güzel de nasıl?

Evin tek çalışanı, tek para kazananı olan baba akşam yemeğinden sonra eşini ve üniversiteye o yıl başlamış kızını karşısına alıp “Biraz konuşmamız gerekiyor” dedi. Anne-kız merakla birbirine baktı.

“Geçen gün patron çağırdı. Fabrikada işler gayet iyi gittiği halde tam tersiymiş gibi ‘Sana bu yıl ancak yüzde 8.5 zam verebileceğim’ dedi. Hayır desem ne olacak ki, iş mi var, mecburen kabul ettim. Yani gelirimiz bu yıl ancak bu kadar artıyor, bilginiz olsun. Giderimiz azaldı, bakın geçen yıldan yüzde 15-16 daha az harcıyoruz ama yine de kazancım harcamamızı karşılamaktan çok uzak.”

Anne-kız lafın nereye bağlanacağını tahmin etmişti. Onlar da aile olarak yaşadıkları maddi sıkıntının farkındaydı.

“Geçen yılki kazancım harcamamızın yaklaşık yüzde 60’ını karşılamıştı, kalan 40’ı kredi kartıyla, borçlanarak kapatmaya çalışmıştık. Bu yıl daha iyiyiz, gelirim harcamamızın yüzde 75’ini karşılıyor ama arada 25’lik fark var yine de...”

“Önerin ne baba” diye sözünü kesti genç kız.

“Tasarruf edeceğiz,” dedi baba, eşini ve kızını süzerek. “Başka çaremiz yok zaten.”

“Elimizden geldiğince tasarruf ediyoruz, başka ne yapabiliriz ki?”

Anne de söze karışmıştı.

“Ben harcamalarımıza baktım, dökümünü yaptım. En kolay tasarruf edebileceğimiz iki kalem görüyorum...”

Eşi ve kızının o tasarruf kalemlerini merak etmesini istercesine birkaç saniye sustu.

“Kızım tamam üniversiteye yeni başladın, güzel giyinmek, yeni takılar almak istiyorsun ama şu küpeydi, kolyeydi, yüzüktü, bunları biraz abartıyorsun.”

Kızının bir şey söylemesine fırsat bırakmadan eşine döndü.

“Sen de küpe, kolye gibi takıları seviyorsun; tamam ama seninki daha da pahalı, sen altını tercih ediyorsun. Altın fiyatları aldı başını gitti. Gel şu altın tercihinden vazgeç, aslında ikiniz de biraz mevcutlarla yetinip yenisini almasanız bütçemiz çok rahatlayacak.”

Anne kız onaylarcasına başlarını salladı.

“Bir de” dedi adam, “Enerji faturamızı da biraz hafifletebiliriz”.

“N’apalım baba, karanlıkta mı oturalım yani” diyerek güldü genç kız.

“Hayır tabii ki” dedi adam... “Bu yıl havalar çok soğuk gitmedi ama bizim doğalgaz faturamızda hiç düşüş yok. Hava iyi diye evde kısa kolluyla dolaşıp kombiyi çok yakıyoruz. Bir kazak giysek ne olur ki. Ben de şu lambaları değiştirip daha tasarruflu olanları takacağım.”

Eşi gülümseyerek sordu. “Sen şimdi hangi kalemden ne kadar tasarruf ederiz bunu da kalem kalem hesaplamışsındır.”

“Tabii ki” dercesine baktı adam.

“Elbette hesapladım. Bakın mevcut durumda iki aylık gelirimiz 41 bin lira. Harcamamız ise 54 bin lira. 13 bin lira açığımız var. Şu altın ağırlıklı ziynet eşyasına daha az harcama yaparsak ve enerji faturamızı da azaltırsak 11-12 bin lira tasarruf ediyoruz ve harcamamız 42-43 bin liraya kadar iniyor. Gelirim 41 bin, harcamamız 43 bin diyelim. Düşünsenize açık 13 binden 2 bine, hatta detaylı hesap yapınca daha aşağıya iniyor. Sağdan soldan borç almamız gerekmeyecek.”

Dış ticarette durumumuz budur?

Dış ticaretteki durumumuz da bu basit hikayedeki kadar yalın olmasa da aşağı yukarı böyle.

İki ayda 13 milyar dolar açık verdik. Bu açık geçen yılın yüzde 50 altında, çok iyi; ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 59’dan yüzde 75’e çıkmış, o da çok iyi.

Bu iyileşmenin altında yatan iki temel etken var.

Getirilen bir dizi sınırlama sonrası altın ithalatının hızla azalması.

İkincisi de enerji faturasının hafiflemesi.

Altın ve enerjide nette ithalatçıyız. Dolayısıyla bu kalemlerdeki iyileşmenin tümünün ithalattaki düşüşten kaynaklandığını varsayarak bir hesaplama yaptığımızda tablodaki verilere ulaşıyoruz. Altın ve enerji kalemlerini hem ihracat, hem ithalattan düşecek detay veri olmadığı için zaten böyle yapmak durumundayız. Şubat ayı için yalnızca ham veriler var.

Normalde iki ayın toplamında 13 milyar dolar olan dış ticaret açığı altın ve enerjinin yarattığı farkı ithalattan düştüğümüzde 1.7 milyar dolara geriliyor.

Buna göre mevcut durumda yüzde 75.6 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı da altın ve enerji ithalattan düşüldüğünde yüzde 96.1’e çıkıyor.