Dijital ürün pasaportu…

Dijital Ürün Pasaportu (DÜP), Avrupa Birliği’nin (AB) sürdürülebilirlik ve döngüsel ekonomi hedeflerini destekleyen bir girişimdir.

Özellikle AB Yeşil Mutabakatı (European Green Deal) çerçevesinde önemli bir araç olarak görülen DÜP, ürünlerin çevresel etkilerini ve sürdürülebilirlik özelliklerini izleyerek kaynak verimliliği ve sürdürülebilir üretim döngülerini teşvik etmektedir.

Açık kaynaklardan derlediğim; Dijital Ürün Pasaportu’nun ne olduğu, hangi hedefleri içerdiği, nasıl çalıştığı, yasal çerçevesi, uygulanma süreci, sektörlerdeki etkileri ve faydaları, zorlukları, teknik gereksinimleri ve gelecekteki potansiyel etkilerini paylaşmak istiyorum.

1. Dijital Ürün Pasaportu nedir?

Dijital Ürün Pasaportu, bir ürünün yaşam döngüsü boyunca oluşan verileri içeren dijital bir belgedir. Bu belge, ürünün üretiminden kullanımına, geri dönüştürülmesine kadar tüm aşamalardaki çevresel, sosyal ve ekonomik bilgileri içermektedir. Temel olarak, ürün hakkında kapsamlı bir bilgi kaynağı oluşturmayı ve bu bilginin tüketici, üretici, geri dönüşüm şirketleri ve yasal düzenleyiciler gibi tüm paydaşlara ulaşmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

DÜP’nin içerdiği bilgiler genellikle şu ana başlıkları kapsar:

- Ürünün hammaddeleri ve menşei

- Üretim süreçleri ve çevresel etkileri

- Ürün bileşenlerinin çevreye zararlı kimyasal içerikleri

- Enerji ve su tüketimi bilgileri

- Ürünün geri dönüşüm potansiyeli ve kullanım ömrü

2. Dijital Ürün Pasaportu’nun hedefleri

- Döngüsel ekonomiyi teşvik etmek: Ürünlerin daha uzun ömürlü olması, geri dönüştürülebilirliğinin sağlanması ve kaynak verimliliğinin artırılması hedeflenmektedir.

- Şeffaflık sağlamak: Tüketicilere, ürünlerin çevresel etkileri konusunda bilgi sunarak daha bilinçli seçimler yapmalarını sağlamak.

- Yeşil üretimi desteklemek: Üreticileri çevreye duyarlı ve sürdürülebilir yöntemlere yönlendirmek.

- Yasal uyumluluğu kolaylaştırmak: Avrupa Birliği düzenlemelerine uyum sürecini hızlandırmak.

3. Dijital Ürün Pasaportu nasıl çalışır?

DÜP’nin işleyişi, ürün bilgilerinin dijital olarak toplanması, doğrulanması ve ilgili taraflara aktarılması sürecini içerir.  Bu süreçte Nesnelerin İnterneti (IoT), Blokzincir (Blockchain) ve Yapay Zekâ (AI) gibi dijital teknolojiler kullanılır.

- Veri toplama: Üretim aşamasında ürün hakkında tüm bilgiler toplanır ve dijital sisteme kaydedilir. Ürün bileşenlerinin ve malzemelerin çevresel etkileri gibi bilgiler üreticiden alınarak dijital ortamda saklanır.

- Veri yönetimi ve doğrulama: Toplanan veriler, üçüncü taraf doğrulayıcılar tarafından denetlenebilir ve sistemde güvenli bir şekilde saklanır.

- Veri erişimi: DÜP’deki bilgiler, QR kod veya dijital platformlar üzerinden tüketiciye sunulabilir. Böylece, tüketici veya geri dönüşüm merkezleri, ürünün bileşenlerini ve geri dönüştürülme potansiyelini görebilir.

4. Yasal çerçeve ve Avrupa Birliği’nde DÜP’nin uygulanması

AB, DÜP’nin uygulanmasını, özellikle Ecodesign for Sustainable Products Regulation (ESPR) ile sağlamaktadır.

 2022 yılında Avrupa Komisyonu, ESPR’yi güncelleyerek, dijital ürün pasaportunun bazı ürün grupları için zorunlu olmasını önermiştir.

 Bu bağlamda DÜP, özellikle elektronik cihazlar, tekstil ürünleri ve otomotiv sektörü gibi yüksek çevresel etkiye sahip sektörlerde öncelikli olarak uygulanacaktır.

5. DÜP’nin faydaları

Dijital Ürün Pasaportu, sürdürülebilirlik ve döngüsel ekonomi açısından birçok fayda sağlar:

- Şeffaflık: Tüketicilerin çevre dostu ürünleri seçmesine imkân tanır.

- Geri dönüşüm kolaylığı: Ürünlerin bileşen bilgileri geri dönüşüm süreçlerini hızlandırır.

- Kaynak verimliliği: Hammadde kullanımını optimize ederek çevresel yükü azaltır.

- Rekabet avantajı: Yeşil üretim yapan şirketler için pazarda rekabet avantajı sağlar.

6. Dijital Ürün Pasaportu’nun teknik gereksinimleri

DÜP’nin uygulanması için güçlü bir dijital altyapı gereklidir. Blokzincir teknolojisi, pasaporttaki bilgilerin güvenilirliğini sağlamak için önerilmektedir. Ayrıca, veri güvenliği ve doğrulama süreçleri için yapay zekâ ve veri analitiği gibi teknolojilere de ihtiyaç duyulmaktadır.

7. Zorluklar ve eleştiriler

DÜP’nin uygulanmasında bazı zorluklar ve eleştiriler söz konusudur:

- Yüksek maliyetler: Dijital altyapının oluşturulması ve veri doğrulama süreçleri yüksek maliyetli olabilir.

- Veri gizliliği ve güvenliği: Ürün bileşenlerinin ve üretim süreçlerinin dijital olarak paylaşılması, veri güvenliği ve gizliliği konusunda endişeler yaratabilir.

- Uyumluluk sorunları: Küçük ve orta ölçekli işletmeler için teknolojik uyum süreci zorlayıcı olabilir.

8. Gelecek perspektifi ve Dijital Ürün Pasaportu’nun yaygınlaşması

Dijital Ürün Pasaportu, AB’nin döngüsel ekonomi hedeflerine ulaşması için kritik bir araç olarak öne çıkmaktadır. Gelecekte, DÜP’nin daha fazla sektöre yayılması ve küresel düzeyde benimsenmesi beklenmektedir. Uzun vadede, diğer bölgelerin de bu tür dijital pasaport sistemlerini uygulamaya koyması ve küresel bir standart oluşturulması öngörülmektedir.

Dijital Ürün Pasaportu, sürdürülebilir bir dünya için yenilikçi bir çözüm sunmaktadır.

Döngüsel ekonomiyi teşvik eden bu sistem, hem üreticiler hem de tüketiciler için daha çevre dostu ve şeffaf bir geleceğin kapısını aralamaktadır.

Sonuç

Dijital Ürün Pasaportu, günümüzde sürdürülebilirlik ve döngüsel ekonomi için büyük bir potansiyele sahip bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. AB’nin öncülüğünde hayata geçirilen bu uygulama, çevresel etkileri yüksek sektörlerde üretim süreçlerinin şeffaflaştırılması, sürdürülebilir üretim alışkanlıklarının yaygınlaşması ve tüketicilerin bilinçlendirilmesi adına büyük faydalar sunmaktadır.

 Dijital teknolojiler ve sürdürülebilirlik hedefleri bir araya gelerek, daha yeşil bir dünya için yenilikçi çözümler geliştirilmesine imkan tanımaktadır.

Dijital Ürün Pasaportu, yalnızca Avrupa’da değil, dünya genelinde yeşil dönüşüm hareketlerine ilham vererek uzun vadede daha çevreci, şeffaf ve sürdürülebilir bir geleceğin temelini oluşturabilir. Uygulamanın küresel düzeyde benimsenmesi ve küresel standartların oluşturulması ile tüm dünyada daha sürdürülebilir bir üretim-tüketim döngüsü yaratılması mümkün hale gelebilir.

Dijital Ürün Pasaportu’nun, sağlayacağı faydaların yanı sıra  üreticilere ek bir maliyet getirecektir.

KOBİlere bu bağlamda teşvik ve destekler geliştirilmeli görüşündeyim.