Devlet memurları kooperatiflerde görev alabilir mi?

Ahmet ARSLAN - CPA, MBA

Kamu görevlileri ticaret yasağına tabi bulunduklarından ticari müessese kurmaları, işletmeleri veya bu gibi müesseselerde görev almaları yasal olarak mümkün değildir. Bununla birlikte, uygulamada kooperatifler dernek ve vakıf gibi kâr amacı gütmeyen kurumlar olarak algılandığından devlet memurlarının söz konusu kurumlarda görev alabilecekleri sanılmaktadır. Söz konusu görev yönetim veya denetim kurulu üyeliği şeklinde olabildiği gibi kooperatifin, muhasebe, işletme, personel vb. birimlerinde alınan icrai görev şeklinde de olabilmektedir.

Devlet memurlarının ne tür ticari ve kazanç getirici faaliyetlerde bulunup bulunamayacakları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı” başlıklı 28’inci maddesinde düzenlenmiştir.

Söz konusu kanun maddesinde aynen şöyle denilmektedir:

“Memurlar Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç).

Memurlar, mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamaz; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamaz.

Memurların üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulmuş yardım sandıklarının yönetim, denetim ve disiplin kurulları üyelikleri ile özel kanunlarda belirtilen görevler bu yasaklamanın dışındadır.”

Eşleri, reşit olmayan veya mahcur olan çocukları, yasaklanan faaliyetlerde bulunan memurlar bu durumu 15 gün içinde bağlı oldukları kuruma bildirmekle yükümlüdürler.”

Görüldüğü üzere, söz konusu kanun maddesine göre devlet memurlarının hangi sıfatla olursa olsun ticaret müesseselerinde görev yapması yasal olarak mümkün değildir.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 124’üncü maddesinde; “Ticaret şirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerden ibarettir.” hükmü bulunmaktadır.

Bu bağlamda kooperatiflerin de ticaret şirketi ve ticari müessesesi statüsünde olduğu konusunda tereddüt bulunmamaktadır.

657 sayılı Kanun’a tabi personelin ticaret müesseselerinde görev alma yasağının sadece 2 istisnası bulunmaktadır. Bunlar:

1- Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen alınan görev,

2- Özel kanunlarda belirtilen görevler.

Bu nedenle, 657 sayılı Kanun’a tabi bir kamu personelinin görev yaptığı kurumun sermayesine iştirak ettiği yani kurumunun iştiraki durumundaki kooperatiflerde yönetim ve denetim kurulu olarak görev yapması yasal olarak mümkündür.

Aynı şekilde, 657 sayılı Kanun’a tabi bir kamu personelinin üyesi bulunduğu yapı, kalkınma ve tüketim kooperatiflerinin yönetim ve denetim kurulu üyesi olarak da görev yapması yasal olarak mümkündür. Bununla birlikte, söz konusu kamu personelinin yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri dışındaki kooperatiflerde yönetim ve denetim kurulu üyesi olarak görev yapması yasal olarak mümkün değildir. Ayrıca, üyeliği bulunsun veya bulunmasın 657 sayılı Kanuna tabi bir kamu personelinin herhangi bir kooperatifin muhasebe, işletme, personel vb. birimlerinde icrai görev alması da yasal olarak mümkün değildir.

657 sayılı Kanun’un yukarıda belirtilen maddesi memurlara ücret ödenmesinden bağımsız olarak memurların ticaret ve sanayi müesseselerinde görev almasını yasaklamaktadır. Bu nedenle, kooperatif hesabından kamu personeline ücret ödenmese dahi söz konusu personelin üyesi bulunmadığı yapı, kalkınma ve tüketim kooperatiflerinin yönetim veya denetim kurulunda veya üyeliği bulunsun veya bulunmasın herhangi bir kooperatifin muhasebe, işletme, personel vb. icrai birimlerinde görev alması yasal olarak mümkün değildir.

Kanunun yukarıda belirtilen yasaklarına aykırı hareket edilmesinin yaptırımı ise  “Ticaret yapmak veya devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak,” eyleminin karşılığı olan kademe ilerlemesinin durdurulması şeklindeki disiplin cezasıdır.

Sonuç

Devlet memurlarının sadece üyesi bulunduğu yapı, kalkınma ve tüketim kooperatiflerde yönetim veya denetim kurulu üyeliği yapması mümkün olup, bunlar dışındaki kooperatiflerde yönetim ve denetim kurulu üyesi olarak görev yapması yasal olarak mümkün değildir. Ayrıca, üyeliği bulunsun veya bulunmasın memurların herhangi bir kooperatifin muhasebe, işletme, personel vb. birimlerinde icrai görev alması da yasal olarak mümkün değildir.