Depremler, 11 ilin ihracatını 2,3 milyar dolar eritti, Hatay, 5 yılda zor toparlanır
Türkiye, 2023’te 255,8 milyar dolarlık ihracat yaptı. Bu rakam 2022’de 254,2 milyar dolardı. İhracatta çok az bir artışla olabilse de yeni rekor kırıldı. Belki kurlarla maliyetler arasındaki makas bu kadar yüksek olmasa depremlere ve savaşlara rağmen 265 milyar dolarlık hedef tutturulabilirdi. İhracat rakamları açıklanırken ilk aklıma gelen Asrın Felaketi 6 Şubat Depremlerinde büyük yıkım yaşanan illerimiz oldu. Çünkü 11 vilayetimizde 50 binden fazla vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 110 bine yakın da yaralımız olmuştu. 311 bin bina (872 bin bağımsız bölüm) yok oldu. Tabii ki en acısı yitip giden canlarımızdır. Halen bölgede geçici barınmadan kalıcı konut çözümlerine kadar hummalı çalışmalar devam ediyor. Bu şehirlerimizin ekonomileri de yıllarca onarılamayacak yaralar aldı. Bazı illerimiz yoğun göç verdi. Yıkılan fabrikalar, ticaret merkezleri, mağazalar, restoranlar ve benzeri yapılar üretimi, ihracatı ve bu şehirlerdeki ticaret kültürünü çok olumsuz etkiledi. 11 ilimizin 2023 yılı toplam ihracatının 18 milyar 177 milyon dolar olduğunu gördüm. 2022 yılında aynı illerimizin toplam ihracatı 20 milyar 505 milyon dolardı. 2 milyar 338 milyon dolarlık gerileme yaşandı, yaklaşık yüzde 11’lik düşüş oldu. Şanlıurfa’nın ihracatındaki 28 milyon dolarlık artış hariç diğer illerimizin tamamının ihracatında düşüş var. En sert gerileme yaşanan ilimiz 967 milyon dolarla Hatay oldu.
HATAY CİDDİ GÖÇ VERDİ, ŞEHRİN UMUDA İHTİYACI VAR
Antakya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ahmet Bünyamin Yavuz ile konuştum. Başkan Yavuz, Hatay’ın ekonomik görünümü ve geleceği için çok endişeliydi. Kendisine “Hatay’ımızın durumu nedir? Yaralar sarılabiliyor mu? Şehir eski günlerine ne zaman dönebilir” diye sordum. Şöyle yanıtladı:
“Malumunuz, depremler en ağır şekilde Hatay’ı etkilemişti ve yaklaşık 600 bin hemşerimiz ilimizden göç etmiş durumda. Halen de depremden geriye kalan enkazı kaldırmakla uğraşıyoruz. Hayat büyük ölçüde durmuş vaziyette. Öyle görünüyor ki çok zor toparlanacağız. İskenderun ve bazı ilçelerimizde büyük tesisler çalışmaya başları ama esnafımızın, Küçük ve Orta Boy İşletmelerimizin (KOBİ) çoğu kapandı. Zaten, göçün önemli bir kısmı da işgücü göçüydü. Şehrin ekonomisi ciddi küçüldü. 2024 de bizim için çok zor bir yıl olacak. Doğru adımlar atılabilirse 5 yılda eski halimize dönebiliriz. Tabii ki şehrin ayağa kalktığına dair umutlar artsa bu yönde gelişmeler görülse göç eden hemşerilerimiz dönmeye başlayabilir. Ancak şu anda öyle bir tablo yok. Hatay’dan göç devam ediyor diyebilirim. Şehri toparlamak için yürütülen çalışmalar maalesef yavaş ilerliyor.”
GAZİANTEP’İN 2023 HEDEFİ 12 MİLYAR DOLARDI, BU YILA KALDI
Gaziantep de deprem bölgesinin en sanayileşmiş, en fazla ihracat yapan ili olarak ciddi üretim ve ihracat kaybı yaşadı. 2022’de 10 milyar 523 milyon dolarlık ihracat yapan Gaziantep 2023’te 10 milyar 73 milyon dolarda kaldı. Kayıp 452 milyon dolar görünse de 2023 daha başlamadan konulan 12 milyar dolarlık hedefe göre aslında kayıp çok daha büyük. Gaziantep Sanayi Odası Başkanı Adnan Ünverdi’ye de 2024 hedefini sordum. Başkan Ünverdi şöyle konuştu: “Biz 2023’te rahatlıkla 12 milyar dolarlık ihracat yapardık. Ancak depremlerin etkisiyle 10 milyar dolarda kaldık. Depremler bizim ihraç ürünlerimizin limanlarını da çok olumsuz etkiledi ve ciddi sıkışıklıklar oldu. Ancak moralimizi bozmadık, bozmuyoruz. Umudumuzu hiç kaybetmiyoruz. 12 milyar dolarlık ihracatı bu yıl yapacağız inşallah.”
GSO Başkanı Adnan Ünverdi de Gaziantep’in şu anda en önemli sorununun depremlerden sonra bütün bölgede yaşanan göç olduğunu belirtti. Ünverdi bu konuda, “Göç sanayimizin ihtiyacı olan işgücü sorunumuzu daha da büyüttü. Bu yüzden biz hükümetimizin özellikle işgücüne dönük teşviklerini önemsiyoruz. Önümüzdeki dönemde meslek liselerine yönelik desteklerin artmasını istiyoruz. Meslek lisesi mezunu çalışanlara dönük bazı destekler verilebilir. Ayrıca kadın işgücünün istihdamı için de kadınlara teşvik istiyoruz” dedi.
ENERJİ VE SGK PRİMLERİNDE SÜRELİ MUAFİYET, TEŞVİKTE KOLAYLIK İSTİYORUZ
Kahramanmaraş’ın ihracatı da sert düştü. 2022’de 1 milyar 464 milyon dolarken 2023’te 1 milyar 20 milyon dolara geriledi. Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Başkan Vekili Hikmet Gümüşer, “Depremlerden sonra tekstilde küresel bir gerileme de yaşandı. O da olumsuz etkiledi. Şu sıralar navlunlarda yaşanan yükselişin olumlu etkisini umut ediyoruz. Avrupalı alıcıların bize yönelmesini bekliyoruz” dedi. Gümüşer şöyle konuştu: “Deprem bölgesi illerinde enerji maliyetlerini düşürmek için Yekdem ve iletim bedelinin hasarsız ve az hasarlılarda 3 yıl, orta hasarlılarda 5 yıl ve ağır hasarlılarda 10 yıl alınmamasını önerdik, karşılık bulmadı. 5 yıl SGK işveren payı muafiyeti istedik, kabul görmedi. Bize ‘eğer fabrikanı yenileyeceksen yerine koyma teşviki al o zaman deprem öncesi istihdam rakamın kadar 10 yıl SGK işveren payı ödemezsin’ oldu. Ancak bu teşvik belgesini alabilecek işletme sayısı az. Esnaf ve birçok KOBİ teşvik belgesi için zaten uygun değil. Tamiratlar da teşvike bağlanamıyor. Yerine koyma teşvikine başvurular için de Kahramanmaraş cazibe merkezi kapsamında olduğundan ayrıca bazı bakanlıkların uzlaşması gerekiyormuş. O süreçler de işlemedi. Cazibe merkezindeki ilde teşvik aldıktan sonraki harcamalar teşvike sayılabiliyor. Depremden etkilenmiş firmalar için bu hiç uygun değil. Geriye dönük harcamaları saysalar o elimizi rahatlatırdı.”