Deprem sonrasında “proje-odaklı iş yapma” ihtiyacımız

Normal ve olağanüstü hal koşullarında “etkin koordinasyon” yapabilmemiz için öncelikle “net bilgi” sorununu çözmeliyiz. Net bilgiye erişebilmenin ilk adımı, depremler konusunda “bilim ve teknolojinin” ürettiği yeni bilgilerin, daha önce yaşanmış depremlerde derlenmiş belge ve bilgilerin bir merkezde sürekli değerlendirilmesidir.

Murat Belge yıllar önce Radikal’deki yazısında, “Koordinasyon, en iyi bildiğimiz işi özgürce yapabilmektir” tanımlamasını yapmıştı.

Yaşadığımız büyük deprem sonrasında anlaşıldı ki, işimizi iyi bilme, o işin gereklerini özgürce yerine getirebilme diye tanımlanan “koordinasyon yetkinliğinin” engellerini aşabilmiş değiliz.

Koordinasyon, herhangi bir işin bileşenleri ve bağlamları arasında uygun dengeler kurma sanatıdır. Kalkınma sorunları üzerinde çalışan akademisyen ve uygulamacılar, etkin bir kalkınmanın üç temel bileşeninden birinin de “koordinasyon yetkinliği” olduğu üzerinde fikir birliği içindedir.

Kalkınmanın sırrı, “ Net bilgi sahibi olma, etkin koordinasyon yapabilme ve öncelikli olan üzerine odaklanmadır”

Etkin koordinasyon yapabilmenin ilk adımı, ihtiyaçları, o ihtiyaçları karşılayabilecek kaynakları net olarak bilmektir. İhtiyaçlar sadece günlük dar anlamıyla algılanmamalı, deprem gibi büyük doğal olayların yarattığı ölçekte sorunları da kapsamalıdır.

Kalkınma sosyolojisi araştırmaları, yüz yüze ilişkilerin baskın olduğu, rollerin farklılaşmadığı, kurumsal etkileşimin yetersiz kaldığı ve ihtiyaçlar konusunda toplumsal bilincin kritik eşikleri aşamadığı topluluklarda, kaynakların ihtiyaçlara göre koordine edilememesi temel eksikliklerden biri olarak değerlendirir.

İnsanlar sınırlı bilgilerle iş yapıyorsa, alışık olduğu düşünce kalıplarının konforunu aşamıyorsa, kaynaklar da etkin kullanılamıyor; örgütlenme eksikleri nedeniyle kaynak verimini artırılamıyor; kalkınma hedefl eri şaşıyor.

İç ve dış koşullar değişiyor

Ülkemizde yaşanan depremler bir kaz daha kanıtladı ki, deprem sonrasında toplumsal farkındalığı artıran gündemleri kısa süre sonra unutuyoruz. Normal ve olağanüstü hal koşullarında “etkin koordinasyon” yapabilmemiz için öncelikle “net bilgi” sorununu çözmeliyiz. Net bilgiye erişebilmenin ilk adımı, depremler konusunda “bilim ve teknolojinin ürettiği yeni bilgilerin, daha önce yaşanmış depremlerde derlenmiş belge ve bilgilerin bir merkezde sürekli değerlendirilmesidir. Sadece de değerlendirmek de yetmez, deprem konusunda rasyonel otorite olan kurum yetkililerinin, yılda en az iki kez kapsamlı medya toplantıları yaparak, ulaşılan bilgileri kamuoyuyla paylaşmalıdır.

Bilgileri derlemek ve “deprem hafızası” oluşturmak; kamuoyunu sistemli bilgilendirerek “farkındalık düzeyini” yükseltmek önemlidir, ama yeterli değildir.

Farkındalık “malumat sahibi” olmaktır; “bilmek” ise olay ya da olguyla yüzleştiğimizde sonuç alıcı uygulamaları hayata taşıyabilmektir. Özellikle büyük doğal olaylar karşısında düzenli, etkin ve sonuç alıcı davranabilmemiz için “proje-odaklı” çalışma aşamasına geçmiş olmak gerekir.

Proje, değişik senaryolara göre “alternatif tepki biçimlerinin” yapılabilir olanları ile yapılamaz olanlarını tanımlamak; olanaklarımız ve kısıtlarımız arasındaki dengeleri somut veriler üzerine kurgulamaktır. Projenin uygulanmasında bireysel ve kurumsal düzeyde, kimlerin, nerede, hangi işi yapacağı, hangi sorumluluğu üstleneceği, işlerin zaman boyutu belirlenir; etkin bir gözetim ve denetim de ortaya konan programa göre yapılır.

Herhangi bir planın, net bilgi, etkin koordinasyon ve odaklanma süreçlerini bir bütün olarak işlerliğini sağlamak, yetki ve sorumlulukları tanımlamak kadar, “tatbikatlar” yapılması da önemlidir. Planın yürütülmesinde olası aksaklıklar, etkin tatbikatlarla azaltılır.

Deprem sonrasında, net bilgi, etkin koordinasyon ve odaklanma yetkinliklerimizi geliştirmek istiyorsak, proje-odaklı iş yapmayı yaygınlaştırmalı ve derinleştirmeliyiz. Etkin proje yönetimi, toplumların örgütlenme düzeyi, kaynak verimliliği ve akıl kullanma düzeyinin de göstergesidir.