Cumhuriyet’in ilk yıllarında; bilim-teknoloji ve sanayileşme…

29 Ekim 1923’te ilan edilen ve oybirliği ile kabul edilen Cumhuriyet, her şeyden önce Türk toplumu için hem yeni bir yönetim şeklini hem de çağdaş yaşamı temsil etmektedir.

Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM tarafından yeni Türk devletinin ilk cumhurbaşkanı seçildi.

Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere diğer yönetici kadro, çağdaş yönetim ve yaşam şeklini akıl ve bilim rehber rehberliğinde oluşturmak istedi.

Bu doğrultuda Türk toplumunu çağdaş yaşama ulaştırmak adına pek çok toplumsal ve ekonomik reformlar gerçekleştirildi.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün “Efendiler, dünyada her şey için, uygarlık için, muvaffakiyet için en hakiki mürşid ilimdir, fendir.

İlim ve fennin dışında mürşit aramak gaflettir, cehalettir, dalâlettir.”

Sözleri doğrultusunda Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ile birlikte sanayileşme yolunda adımlar atmaya başlamıştır.

1920 yılında Bursa’da yaptığı konuşmada” Milletimiz siyasî ve içtimaî hayatı ile ulusumuzun düşünsel eğitiminde yol göstericimiz bilim ve fen olacaktır.

 Türk milleti, Türk sanatı, Türk ekonomisi, Türk şiiri ile edebiyatı, okul sayesinde ve okulun vereceği bilim ve fen sayesinde bütün olağanüstü incelikleri ve güzellikleriyle oluşup gelişecektir” diyor.

Bilim ve teknolojinin gelişmesinde, sosyal ve toplumsal alanda çağdaşlığa giden yolculukta; Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun çıkarılması, Şeriye ve Evkaf Vekâleti’nin kaldırılması, tekke ve zaviyeler ile medreselerin kapatılması laik eğitimin kurulması amacıyla atılmış önemli adımlardır.

Teknik ve mesleki eğitimi yaygınlaştırmak için erkek ve kız sanat ve meslek okullarının açılmasını sağlamıştır.

Özellikle 1923 yılında toplanan İzmir İktisat Kongresi ile bu atılım bir anlamda resmileşmiş ve çağdaş anlamda ileri üretim teknikleri ile çalışan sanayi kolları oluşturulmaya çalışılmış; özel sektör aracılığı ile sanayileşme ve kalkınmanın gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir…

Atatürk kongrede yaptığı konuşmada askeri zaferin ekonomik zaferi izlemesi gerektiğini, çağın bir iktisat çağı olduğunu, bu yüzden de ülkede çok sayıda fabrika kurulması ve buralarda Türk işçilerin çalıştırılması gerektiğini ifade etti.

Kongrede sanayileşme için yeterli sermaye birikiminin olmaması, sanayi tesislerini işletecek

teknik eleman ve teknolojinin yetersizliği gibi sorunlara değinilerek bu alanlara yönelik yeni bir ekonomi modelinin belirlenmesi kararlaştırıldı.

Kongreyi takiben sanayiden yoksun ekonomiye alt yapı sağlaması ve maden sektörünün geliştirilmesi için Zonguldak Maden ve Sanayi Mühendis Mektebi açıldı.

1924 yılında İş Bankası kuruldu.

Daha sonra,

1927-1930 yılları arasında yurtdışına gönderilen 500 öğrenci, üniversite reformuna öncülük etmiştir.

Çeşitli bilimsel araştırma merkezleri açılarak çağdaş bilimsel eğitim ortamının oluşturulması ve bu amaçla Atatürk’ün liderliğinde 1933 yılında, yükseköğretimde dönüm noktası olan “üniversite reformu” başlamıştır.

İstanbul Darülfünun kaldırılarak, İstanbul Üniversitesi kurulmuştur.

- Devletin oluşturacağı sanayi tesislerinin denetimi ve mali yapılarını düzenlemek amacıyla Sanayi Ofisi ve Sanayi Kredi Bankası, yer altı kaynaklarını ve doğal kaynakları işlemek ve elektrik enerjisi üretmek için de Etibank kuruldu.

- 1934 yılında Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı'nın uygulanmasına başlanıldı.

- Cumhuriyetin ilk iktisadi devlet teşekkülü olan Sümerbank'a sanayi planlamak ve yatırımlara öncülük yapmak görevi verildi.

- Uşak Şeker Fabrikası'nın işletmesi İş Bankası'na devroldu, ardından da Türkiye İş Bankası ve Ziraat Bankası'nın ortaklığıyla Eskişehir ve Turhal şeker fabrikaları inşa edildi.

- 1930 yılında Nuri Kıllıgil silah üretmeye, 1935 yılında Nuri Demirağ, uçak, Şakir Zümre tabanca yapmaya başladı.

Bunlar özel sektörün öncü üretim tesisleri oldu.

 - 1936 yılında Ankara'da toplanan Endüstri Kongresi'nde İkinci Beş Yıllık Sanayileşme Planı kabul edildi (İkinci Dünya Savaşı nedeniyle bu plan uygulanamadı).

 - 1925-1938 yılları arasında 4000 km ye yakın demiryolu yapıldı.

Birinci Beş Yıllık Sanayileşme Planı döneminde devletin kıt imkânlarıyla o dönemlerde ekonomik büyüklükte olan çok sayıda sanayi tesisi kuruldu.

Devletin kıt imkânlarıyla kurulan sanayi tesisleri…

 Gemlik Suni (Sung) İpek Fabrikası, Isparta Gülyağı Fabrikası, İzmit Kibrit Asidi Fabrikası, Zonguldak Seramik Fabrikası, Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası, Çimento Fabrikası, Karabük Demir Çelik Kombinası, İzmit Kağıt ve Selüloz Tesisleri, Keçiborlu Kükürt Tesisleri, Bakırköy Pamuklu Dokuma Fabrikası, Kayseri Pamuklu Dokuma Fabrikası, Nazilli Pamuklu Dokuma Fabrikası, Malatya İplik ve Dokuma Fabrikası, Iğdır İplik Fabrikası, Bursa Merinos Kamgarn Mensucat Fabrikası, Kastamonu Kendir Sanayi Fabrikası sayabildiklerimden.

Maalesef şimdi yoklar.

Tamamına yakını ya satıldı yada kapatıldılar..

Tarım alanında da devlet üretimi artırmak, tarımı yapılandırmak için devlet üretme çiftlikleri kurdu. Devlet üretme çiftlikleri örnek tarım işletmeleri olmaları yanında tohum ve damızlık üretimini de başlattı.

Bu tesisler sadece üretim gerçekleştirmiyor, bulundukları yörede sosyal gelişmeyi de sağlıyordu.

Cumhuriyet’in ilk yılları henüz bilim ve teknoloji politikaları kavramının yerleşmediği yıllardır.

Ancak genç Cumhuriyet kendine özgü bir ulusal bir hedef belirleyerek hem ekonomik hem de kültürel kalkınmada bilim ve teknolojinin takip edildiği önemli gayretler göstermiştir.

Bütüncül bir yaklaşımla ekonomik kalkınmayı ve kültürel gelişmeyi bilim ve teknolojiyi yakından takip ederek gerçekleştirmeye çalışmıştır.

Bu doğrultuda Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren önemli adımlar atılmaya başlamıştır.

-Milli üretim odaklı sanayileşmeye ağırlık verilmesi ve bunun bir plan dâhilinde teknoloji transferleri aracılığıyla gerçekleştirilmesi,

-Sanayileşme atılımlarında Sümerbank, MTA, Etibank ve EİEİ gibi kurumlar aracılığıyla sanayileşmede ARGE’nin sağlanması ve bu kurumlar aracılığıyla bilimsel araştırma ve sanayi işbirliğinin gözetilmesi,

-Teknoloji transferi aracılığıyla 1937’de Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın kurulması ve demir çelik üretiminde teknolojik gelişmelerin sağlanabilmesi için hükümetin bu fabrikaya önemli miktarda bütçe ayırması,

 -Ulusal hedefin çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkmak olarak belirlenmesi ve bu hedefin yöntemi olarak bilim ve teknolojinin kabul edilmesi,

-Ülkenin ihtiyaç duyduğu ekonomik kalkınma ve toplumsal gelişmede bilim ve teknolojinin yakından takip edildiği reformların yapılması, temel hedefler olarak amaçlanmıştır.

Lozan Antlaşması kapsamında faaliyet gösteren demiryolu, liman, elektrik, havagazı, su, tramvay vb. altyapı hizmeti veren imtiyazlı şirketler devlet tarafından satın alındı.

1936'da İstanbul Telefon Şirketi, 1938'de İzmir Telefon Şirketi devletleştirildi.

 Ankara-İzmir, Ankara-Sivas, Zonguldak-Adana gibi ticaret ve sanayinin yoğunlaştığı şehirlerarasında ilk telefon bağlantısı 1937'de kuruldu.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu bu fabrikalar sayesinde 1929-1938 yılları arasında ağır sanayi üretimi yüzde 152 artarken toplam sanayi üretimi yüzde 80 artmıştır.

Bu dönemde sanayi kesiminin yıllık büyüne hızı yüzde 6,87, ekonominin büyüme hızı yüzde 6 oldu.

Sonuçta, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’in ilk yıllarında devletin bilimle olan yakın ilişkisi, bilimin hem ekonomik kalkınmadaki hem de toplumsal ilerlemedeki stratejik rolünü ortaya koyan politikaları uygulamaya koymuştur.

Cumhuriyet’in ilan edildiği 1923 yılı itibariyle ülkede bilim ve teknoloji üretimini gerçekleştirecek ekonomik, eğitimli insan gücünün ve bilim ortamının yokluğunda Cumhuriyetin kuruluşundan 1939 yılına dek bilimde, teknolojide ve sanayide verilen mücadelede yakalanılan başarıyı Cumhuriyetimizin 100. yılını kutlamakta olduğumuz bu günlerde anımsatmak istedim.

Gazi Mustafa Kemal ve arkadaşlarının kurtuluş savaşı sonrası kurdukları çağdaş Cumhuriyetimizin kuruluş döneminde ve Cumhuriyetimizin ilelebet yaşaması için yaptıkları her çalışmaya bu yönde attıkları her adım için kendilerini sevgiyle saygıyla anıyor şükranlarımı sunuyor um.

Türkiye Cumhuriyeti, Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün açtığı yolda yürümeye devam ediyor..

Yaşasın Cumhuriyet..