Covid-19 sanayi üretimini ve satışları nasıl etkiledi?
Az önce TÜİK tarafından iki önemli veri açıklandı. Biri Mart ayına ait sanayi üretim endeksi. Diğeri ise yine Mart ayına ait perakende satış endeksleri.
Bu veriler iki açıdan önemli. İlki, birinci çeyreğin son ayına ait veriler oldukları için, ekonominin bu dönemde nasıl bir büyüme performansı göstereceğini tahmin etmemizde bize sağlam ipuçları vermeleri nedeniyle. İkincisi ise covid-19 vakalarının ülkemizde görülmeye başladığı dönemde sanayi üretiminin ve satışların nasıl etkilendiklerini gösteriyor olmaları nedeniyle.
Sanayi üretimi ile başlayalım…
Sanayi üretim endeksinin öncü göstergesi niteliğinde olan ve İSO tarafından açıklanan PMI verisi Mart ayında 48,1 olmuştu. PMI, Şubat’taki değerine göre 4,3 puan düşüş göstermişti. Yine sanayi üretiminin öncü göstergesi olan elektrik tüketimi de Mart ayında, geçen yıla göre yüzde 0,2 gerilemişti.
Mart ayında sanayi üretimi (arındırılmamış) geçen yılın aynı ayına göre yüzde 1,3 geriledi. Takvim etkisinden arındırılmış endeks ise yüzde 2 düşüş gösterdi.
Alt endeksler bazında baktığımızda en büyük gerilemenin yüzde 21,1 ile kömür ve linyit çıkarılması, yüzde 20,2 ile motorlu kara taşıtları üretiminde olduğunu; kağıt ürünleri imalatı, kimyasal üretimi ve gıda sektörlerinin üretiminde ise artış yaşandığını görüyoruz. En çok artış görülen sektörlerdeki bu performansın salgın nedeniyle satışları artan temizlik ve hijyen ürünleri ve gıda sektörlerinde olması dikkat çekiyor. Nisan ayında da bu sektörlerde üretimin daha canlı olmasını bekleyebiliriz. Ancak genel sanayi üretiminde ciddi bir düşüş göreceğiz.
Mart ayında covid-19’un sanayi üretimi üzerinde etkilerini kısmen hissettiğimiz bir ay oldu. Salgının bizden önce başladığı ülkelerde daha sert gerilemeler yaşandı. Bazı ülkelerin sanayi üretim endekslerinde Mart’ta şu değişimler olmuştu.
Yılın ilk üç ayında sanayi üretimi, 2019’un ilk çeyreğine göre ortalama yüzde 5,6 daha yüksek değer aldı. Bu da ilk çeyrekte Türkiye ekonomisinin bu civarda büyüdüğünü gösteriyor.
Covid-19 vakaları Türkiye’de 10 Mart’tan sonra görülmeye başladığı için, bugün açıklanan verinin tam olarak salgın etkilerini yansıttığını söylemek mümkün değil. Esas etkiyi Nisan ve Mayıs verilerinde göreceğiz. Nisan ayında PMI endeksi 33,4 puana geriledi. Bu 2009’dan beri en düşük değer. Elektrik tüketimi ise Nisan’da yüzde 15,4 düştü.
Perakende satış endekslerinde yön değişiyor
Bugünün başka bir verisi ise yine TÜİK tarafından açıklanan Mart ayı perakende satış endeksleri. 2018 yazından 2019 yazına kadar zayıf bir seyir izleyen perakende satışlar, Eylül 2019’dan bu yana artış gösteriyordu. 2020’ye de iyi bir başlangıç yapıp, Ocak ve Şubat aylarında yüzde 9,5 ve yüzde 11,7 yükselmişti.
Covid-19 sonrası dönemde market, gıda ve elektronik dışındaki sektörlerde kredi kartları ile yapılan alışverişlerde düşüş başlamıştı. Sadece bu üç sektörde satışlar artmaya devam etmişti. Diğer sektörlerin satılarındaki gerileme Mart’ın 3. haftasında başlamıştı. Bu nedenle salgının perakende satış endeksleri üzerindeki etkisini Mart’ta kısmi olarak görüyoruz. Bugün açıklanan Mart verisinde perakende satışlar önceki yıla göre yüzde 0,2 azaldı.
Nisan ve Mayıs ayları, tıpkı sanayi üretiminde olduğu gibi, satışlar üzerinde salgının etkisini daha net göreceğimiz aylar olacak. Sanayi üretiminde yüzde 20’nin üzerinde gerileme işretleri var. Beklenmedik bir gelişme olmazsa Haziran’dan itibaren hem sanayi üretiminde hem de satışlardaki gerilemenin yavaş yavaş normale döneceği bir döneme gireceğiz.