Çığ gibi büyüyen kitle fonlaması ‘start-up devrimine’ yol açar mı?
Türkiye’de fiilen ilk kez iki yıl önce faaliyete başlayan ‘paya dayalı kitle fonlaması sistemi’ ülkenin her yerinden, her konuda yeni girişimlerin hayat bulmasını sağlıyor. Büyük ‘melek yatırımcıların’ genellikle çok nazlı davranması nedeniyle yeterince kaynak bulamayan Start up girişimler için de adeta ‘can simidi’ olmaya başlayan kitle fonlamasının öncüsü Fonbulucu’nun kurucusu ve CEO’su Hakan Yıldız ile sohbet ediyoruz. Yıldız, fiilen fon toplamaya başlamanın ikinci yılını bu yılın Mayıs ayında tamamlayacaklarını belirterek başlıyor konuşmaya. Dünya genelinde bir yılda 114 milyar dolarlık kitle fonlaması yapıldığını, bunun yaklaşık 25 milyar lirasının ‘paya dayalı’ olduğunu vurguluyor. Türkiye’nin, bu alanda mevzuatını tamamlamış 8’inci ülke olarak çok önemli ‘dijital altyapı avantajları’ bulunduğunu, bu nedenle de ‘fonlamanın’ çok hızlı büyüdüğünü söylüyor.
59 girişime 210 milyon liralık yatırım
Peki, sistemin ilk oyuncusu Fonbulucu bugüne kadar nasıl bir performans sergiledi, kaç girişime ne kadar fon sağlayabildi? Hakan Yıldız, şöyle konuşuyor: “Paya dayalı kitle fonlaması küresel olarak 2022’de yüzde 16 büyüdü. Bizde çok daha hızlı büyüyor. Henüz sürekli fonlama yapan 4 şirketiz. Aslında sektör yeni oluşuyor. Merkezi kayıt kuruluşu sistemi izliyor, Takasbank parayı topluyor bloke ediyor ve e-devlet de bürokrasiyi ortadan kaldırıyor. Hangi girişimin fon toplamaya çıkabileceğine de her birinin niteliği mevzuatla tanımlanmış 5 kişilik yatırım komitemiz karar veriyor.
Beşte üç onay gerekiyor. Şerh ya da ret oyu da olabiliyor. Türkiye, bu konuda ‘en hızlı ve güvenli’ sisteme sahip. Biz 2021 yılı Mayıs ayında ilk paya dayalı kitle fonlama kampanyamızı açmıştık. Bugüne kadar 72 kampanya açtık ve bunların arasında 59 girişim fonlandı, içlerinden bir tane bile batan olmadı. Bizden ilk yatırımı topladıktan sonra kurumsal yatırımcılardan büyük yatırım alanlar var. Mesela iş güvenliği eğitimini artırılmış gerçeklik gözlükleriyle veren Amazoi’ye Limak ortak oldu. Başarıyla fon sağlanan 59 yeni girişimimizde şu ana kadar binden fazla istihdam sağlandı. İlk kampanyamız Kayseri Erciyes Üniversitesi’nden ‘akıllı bakteri teknolojisiyle ilgili’ bir girişimdi ve 250 bin lira için gelmişti. Bu girişim 1 yıl sonra yeniden fonlandı ve 8 milyon lira toplandı. Hedefi aşan miktarlar ya da hedefe ulaşamayan fon tutarı yatırımcıya iade ediliyor. Bütün kampanyalar için 310 milyon lira geldi, bunun 230 milyon lirası girişimlere aktarıldı.
Hedeflenenin 4 katı fonlamalarla karşılaştık. İkinci kampanyasında 7 dakikada 12 milyon lira fonlanan da oldu, ilk kampanyasında 85 dakikada 2,7 milyon lira toplayan girişim de oldu. En büyük fonlama ise 14 milyon lira ile Konya’dan bir girişimdi. Rekor talep gören girişim ise Sparga (kuş konmaz) tarım girişimiydi, 33 milyon lira topladı. Bilecik, Eskişehir derken 17 ilimizden girişimler yeni fonlanmış oldu. Aralarında çok genç girişimciler de var 50 yaş üzeri olanlar da var.”
50 bin yatırımcı, 3 bin 859 girişimci
Fonbulucu’da bir girişime ‘yatırım yapmak için’ üye olanların sayısı geçen yılın sonunda 20 binlerdeyken bu yıl sadece 3 ayda üye olanlarla 50 bine yaklaşmış. Sermaye bulmak için müracaat eden girişim ve girişimci sayısı ise 3 bin 859 olmuş. Herhangi bir girişimden 1 liralık pay alanda olmuş, 3 milyon liralık alan da var. Hakan Yıldız, “Bugüne kadar fon talebi toplamı 2 milyar 719 milyar liraya ulaştı. Bu yıl hedefimiz, gerçekleşen yatırım miktarını 1 milyar liraya, fonlanan girişim sayımızı da 100’e ulaştırmak” diyor. Paya dayalı kitle fonlamasının ilk yılında 9 milyon lira olan girişim başına üst sınır, 2023 için 45 milyon liraya yükseltilmiş ki bu, yeni girişimler için gayet iyi bir rakam. Hakan Yıldız şu anda bu rakamı hedefleyerek yola çıkan iki girişimleri olduğunu belirtiyor. Peki, bütün bu güzel gelişmelerde süre nedir? Öyle ya bir yeni girişimin ihtiyacı olan yatırıma ulaşması ne kadar zaman alıyor? Birçok ‘iyi girişim fikrinin’ muhtaç olduğu yatırıma ulaşamadığı için yok olup gittiğini hepimiz biliyoruz. Hakan Yıldız bu konudaki rakamları da açıklıyor: “Süre çok önemli. Çünkü bu tür girişimler, finansmana ulaşamayınca ortalama 14 ay ayakta kalabiliyor. Bizim bu konuda rekorlarımız var. 18 günde ihtiyaç duyduğu paraya kavuşan girişimimiz oldu. Kayseri’den bir girişim müracaatından itibaren sadece 18 günün sonunda 12 milyon 91 bin lira topladı. Aslında mevzuatımız 60 gün süre tanıyor ama biz ortalama 23 gün fonlamayı tamamlıyoruz.”
Kolektif House ile ortaklık kurduk, 19 ilde ‘girişim merkezleri’ açıyoruz
Fonbulucu CEO’su Hakan Yıldız, paya dayalı kitle fonlaması işinin getirdiği network sayesinde, kendilerinin de yeni girişimlere yöneldiğini vurguluyor. 2 yıllık tecrübeden girişimcilerin özellikle büyüme dönemlerinde nelere ihtiyaç duyduklarını analiz etmişler ve 16 temel hizmet ortaya çıkmış. Bu kapsamda, start up girişimciler için Türkiye’nin en başarılı paylaşımlı ofis zincirlerinden biri olan Kolektif House’un kurucusu Ahmet Onur ile yeni bir ortaklık yaptıklarını belirtiyor. Yıldız, “Hedefimiz 19 ilimizde toplamda 100 bin metrekareye ulaşacak girişimci merkezleri kurmak. İlkini yakın zamanda Ankara’da 5 bin metrekare olarak açacağız. Bu yeni girişimi de ayrıca yatırımcılara açacağız ve sürdürülebilir bir gelir modeli oluşacak” diyor. Hakan Yıldız, paya dayalı fonlama işinde çok ilginç ve yeni bir gelişmenin de yakında hayat bulacağını belirtiyor. Henüz detaylarını anlatmasa da biz ilk haberi verelim. Sistemin ‘ikinci el piyasası’ da yakında çalışmaya başlayacak. Yani bir yeni girişimden aldığınız payı ikinci elde satabileceksiniz.