Çekirdek Yeteneğe Dönüş

Bazı girişimciler veya büyüyen işletmeler, içinde yaşadığımız Pandemi Dönemine kadar, pazarın talebine uygun olarak veya kendileri pazar yaratarak, mevcut mal ve hizmet portföylerine yeni ürünler kattılar. Hızla büyüyerek, gelir ve kârlarını artıran işletmelere dönüştüler.

Yeni geliştirilen iş ve ürünlerin bazılarının amacı kâr elde etmek iken, bazılarının ise mevcut markalarına prestij kazandırmaktır. Bir süre sonra, bazı yeni iş ve ürünler ise, beklenen kâr ve katma değer yaratan diğer unsurları sağlayamadığı, hatta bu işin gerçekleştirilmesi için yapılan yatırımın geri dönüşünü gerçekleştiremediği, orta veya uzun vadede işletmeye yarar yerine, yük getireceği de fark edilmiştir.

Ancak işletmelerin pazardaki iş ortakları, kurumsal müşterileri, hatta kamuoyu tarafından, başlanılan yeni bir işte başarısız olduklarının imajını vermemek için, diğer sözlerle ifade etmek gerekirse, itibarı korumak için, yeni işi veya ürünleri ısrarla sürdürdükleri bilinmektedir. Oysa günümüzde bir işin veya ürünün başarılı olup olmayacağını ölçmek ve değerlendirmek mümkündür. Türkçemizde güzel bir söz vardır: “Zararın neresinden dönülürse kârdır”; işte aynı bu cümlede ifade edildiği gibi, işletmeye yük getirecek veya beklenen değeri sağlamayacak olan işlerden (Stratejik İş Birimlerinden) veya ürünlerden kurtulmanın tam zamanıdır.

Ekonomik krizler veya pazarda yaşanan olumsuz gelişmeler, işletmeleri kendilerini yeniden değerlendirmeye zorlamaktadır. Pazar koşulları iyi giderken, işletmelerin gelir sağladıkları ve dönem sonunda kâr elde ettikleri zamanlarda, gereksiz ve kâr getirmeyen işler göze batmayabilir veya fark edilmeyebilir. Hatta onca başarı sağlayan işin arasında, verimsiz işler için “İleride toparlanır, şimdi olmasa bile gelecekte kâr getirir” şeklinde düşünülerek, aynı işler sürdürülür.

Ancak dünyada yaşanan yaklaşık 18 aydır devam eden Pandemi Dönemi gösterdi ki, artık en büyüğünden, en küçüğüne kadar, hiçbir işletmenin, atıl kapasiteye, verimsiz mal ve hizmetlere, kâr getirmeyen, hatta zarar eden işlere veya ürünlere tahammülü yoktur.

İşletmeler hızla “Çekirdek Yeteneklerine”, yani temel yeteneklerine (Core Competence) dönmek zorundadırlar. Aksi takdirde, temel yeteneklerinden kazandıkları kârları, verimsiz veya zarara neden olan işlerde kaybedeceklerdir.

Temel yetenek, bir işletmeyi rakiplerinden ayıran, işletmenin hedeflerini gerçekleştirmede temel rol oynayan, kolayca taklit edilemeyen bilgi, beceri ve yetenek olarak tanımlanmaktadır. Temel yeteneklerle gerçekleştirilen ve işletmenin büyümesine katkı yapan işler, işletmenin bünyesinde tutulmalı, diğer işler ise, eğer işletmenin dolaylı olarak üretimine katkı sağlıyor ise, dış kaynak kullanımı (Outsourcing) olarak organize edilmeli, ya da hiç bir katkısı yoksa tasfiye edilmelidir.

Literatürde, “Temel Yetenek” olarak tanımlanan dışındaki işlerin, dış kaynak kullanımına yönlendirilmesi, böylelikle organizasyonların yalınlaştırılması ve yöneticilerin sadece temel yeteneklere ilgilenmeleri, dolayısı ile çok daha başarılı olacakları ifade edilmektedir (1) (2).

Bu yazımda dikkate edilmesi gereken konu, günümüzde yaşadığımız değişken çevre koşulları (Durağan olmayan), küresel rekabet ortamı ve müşterilerin yeni beklentileri karşısında, işletmelerin iş yapış biçimi olarak ve ürünlerinde, katma değer (Kâr veya prestij) getirmeyen işleri veya ürünleri en kısa zamanda tasfiye etmeleri gerekliliğidir.

Yani “Çekirdek Yetenek” kavramını işletmenin sadece üretim yapan veya hizmet sağlayan birimlerine değil, ürünlerine ve iş birimlerine de yaymak gerekmektedir. Yönetim Bilimcileri zaten bu değerlendirmeleri yaklaşık 30-35 yıldır, örneğin SWOT Analizi (G.A. Smith ve R. Christensen), Boston Danışma Grubu Matrisi, Pareto Analizi (V.Pareto), Ürün Yaşam Eğrisi (R. Vernon) vs. gibi  çeşitli analizlerle yapmaktaydılar.

Şimdi ise bu analizleri günümüz koşullarına uygun olarak yeniden yapmak ve stratejik kararlar almak zamanıdır.

Kaynakça

(1)   Koçel, T., İşletme Yöneticiliği, 11.Baskı, İstanbul: Arıkan Yayınları, 2007.

(2)   Ülgen, H. ve Mirze S. K., İşletmelerde Stratejik Yönetim, İstanbul: Arıkan Yayınevi, 2007.