Çaresizlik kokan ve tuzak algısı yayan eğilimler!
Küresel salgına ilişkin gelişmeler, geleceğe yönelik ekonomik ve siyasi beklentileri olumsuzlaştırırken sistemi oluşturan kurumsal yapıya ilişkin kırılganlık algısını yeni rekorlara taşıyor. Finansal piyasalar ve yapay eğilimler aracılığı ile sergilenen direnişin, aynı şekilde devam ettirilebilmesi olasılığı ise zayıflıyor.
İster ikinci dalga deyin, ister ise birinci dalga içindeki dalgalanmalar deyin sonuç değişmiyor! Hasta sayısı hızla artarak 24 milyonu zorluyor ve ölümle sonuçlanan vaka miktarı 800 bini aşıyor. Korku büyüyor, sorunları ağırlaştırıyor ve beklentileri olumsuzlaştırıyor. Güven bunalımı derinleşirken, finansal eğilimler ampul gibi sırıtıyor, algıların daha hızlı bozulmasını engellemek üzere devreye sokulan konu mankenleri ile bunları yönlendirenlerin hesapları tutmuyor!
Sonbahar öncesinde küresel ekonominin yeni bir dip yapması olasılığı güçlenirken seri bir toparlanma ihtimalinin hızla azalıyor olması, başta siyasiler ve finansal yapı olmak üzere etkili ve yetkili kesimleri fazlası ile geriyor. Salgına ilişkin gelişmeler ile ekonomik eğilimlere yönelik beklentiler, geniş kesimlerin alışılagelmiş yaklaşımlar ile yönlendirilebilmesini olanaksızlaştırıyor. Giderek daha yoğun bir şekilde hissedilen ekonomik olumsuzlaşma ile afaki finansal eğilimler arasındaki ayrışma geri teperek güven bunalımını derinleştirme tehlikesini bünyesinde taşıyor.
Söz konusu ayrışmanın hesapsızca desteklenmesinin muhtemel sebepleri, kurumsal yapıya ilişkin algıları olumsuz yönde etkiliyor. Eğer kurumsal yapı göründüğü kadar güçlü olsa idi, olumlu veya olumsuz tüm faktörler bir şekilde fiyatlanırdı; böyle olamaması ciddi bir anormalliktir ve gerçek durumun görünümden çok farklı olduğu endişesini güçlendirerek belirsizlik algısını besler; güven bunalımını derinleştirerek yine riskten kaçınma eğilimini tetikler.
Para otoritelerinin hesapsızca devreye girmesi, kamu fonlarının bu çaresizliği desteklemek zorunda bırakılması, Z kuşağının tavşan atlet rolüne soyundurularak tasarruf sahiplerini etkilemeye çalışması, risk alma isteğini uyarmaya yönelik spekülatif haber bombardımanı ve sınırsız medya desteğine rağmen olmuyor! Taşıma su ile değirmen döndürmek, sorunların hızla ağırlaşması pahasına biraz zaman kazanmak dışında pek bir işe yaramıyor! Yönü değiştirilemeyen akıntıya karşı yüzmeye çalıştıkça enerji tükeniyor, hesaplar tutmuyor!
Bu yılın ikinci çeyrek döneminde, küresel ölçekte yüzde 30 düzeylerini bulan bir ekonomik daralma yaşandı. Bu durumun olası finansal sonuçları, sorunlu kredi hacmini patlatarak ödemeler sistemini büyük ölçüde batık hale getirdi. Merkez bankaları, çöküş ile sonlanacak paniği durdurmak üzere ve can havli ile finansal piyasaları yönlendirmek ve desteklemek üzere devreye sokuldu; fiili kayıplar tümü ile görmezden gelindi ve fiyatlanmadı. Ekonomilerin ise salgın kontrol altına alınmadan açılması, büyüyen çaresizliğin bir sonucu olarak karmaşaları derinleştirdi.
Eğer ekonomiler bu yılın ikinci çeyreğinin ikinci yarısında açılmasa idi, finansal panik yeniden devreye girebilirdi! Böyle olmaması için katlanılan mecburiyetler ise salgını güçlendirerek yayılma hızının yeniden artmasına ciddi katkılar yaptı; ekonomiler kapatılmasa bile dördüncü çeyrekte yeniden daralma eğilimine geçilmesi olasılığı, ciddiye alınması gereken ölçüde güçlendi. Bu yılın son çeyreğine ilişkin belirsizlik ve kırılganlık yönlü algıların yeni rekorlar kırması ve çok olumsuz sonuçlara sebep olacak tetiklemeler yapması ihtimali güçlendi!
Hesapsızca finansal yapıyı desteklemek, daha farklı sonuçları beraberinde getirerek yeni kırılmalar üretebilir! Ekonominin daralmaması ve işsizliğin daha fazla artmaması için yapılanlar, hem enflasyon canavarının çok güçlü bir şekilde geri dönmesine ve tüm sorunların hızla ağırlaşmasına sebep olabilir.
Salgından bağımsız olarak ödemeler sistemine ilişkin algıların bozulması ve ekonomik istikrarsızlıkların kapıyı çalması, finansal eğilimlerin de kontrol dışına çıkmasını zorlayabilir. Küresel koşullardaki bozulma, iyimser sürpriz ve müjdelerin etkisiz kalmasına yardım etmeye devam edecek gibi görünüyor! Ağustos böceğinin durumunu anımsatan Finansal piyasaların aşırı makyajlı hali, güven vermiyor ve tuzak hissi yayıyor!