Büyümede ikinci yarı ve yılın tümü ne olabilir?

✓ İlk çeyrekte yüzde 4.4 büyüdükten sonra ikinci çeyrekte yüzde 9.9 küçüldük ve ilk yarıyı yüzde 3.1 küçülme ile geride bıraktık. Peki yılı nasıl bir oranla tamamlarız; artıya geçmek mümkün olabilir mi?

✓ 2020'yi çok küçük bir oranda da olsa artıyla kapatabilmek, ikinci yarıda yüzde 4-5 dolayında büyüme gerektiriyor, ki bu da zor. Pandemi dolayısıyla ekonomi yeniden cendereye girmezse bizi yüzde 2.5-3.0 dolayında bir küçülme bekliyor. Aksi halde küçülme daha da derinleşebilir.

Türkiye ekonomisi ikinci çeyrekte yüzde 9.9 küçüldükten ve yılın ilk yarısındaki küçülme yüzde 3.1 olarak gerçekleştikten sonra gözler şimdi yılın ikinci yarısına çevrildi.

Temelde taban tabana zıt iki görüş olduğunu belirtelim.

Gelişmeleri olumlu değerlendirenler özetle şunları söylüyor:

“Ekonominin adeta dip yaptığı ikinci çeyrek yüzde 9.9’luk küçülmeyle geride kaldı. Ekonomi böylesine kötüyken bu oran iyi bile sayılır. Kısıtlamaların tümüyle kalkmış olması ve ekonominin canlanmasıyla birlikte üçüncü çeyrekten itibaren bizi hızlı bir toparlanma bekliyor. Üçüncü ve dördüncü çeyreklerde geçen yılın üstüne çıkar, yılı da az da olsa bir artışla kapatabiliriz.”

Dedik ya taban tabana zıt görüşler dile getiriliyor diye. Bir kesimin düşüncesi de şöyle:

“Haziranla birlikte baskılanmış tüketim bir anda canlandı. Bunu destekleyen bol krediyi de unutmamak gerekir. Ama hemen hemen tüm kesimler gelecek endişesiyle temkinli hareket etmeye başladı bile. Kaldı ki COVID-19’un sonbaharla birlikte etkisini daha belirgin hissettirmesi ve kısıtlamaların yeniden gündeme gelmesi şaşırtıcı olmaz. Dolayısıyla ikinci yarıda yılın tümünü artıda kapatmayı sağlayacak bir büyüme sağlanamaz.”

“Sen de haklısın, sen de haklısın!”

Nasrettin Hoca hesabı her iki kesime de “Sen de haklısın” demek mümkün. Çünkü her iki görüşün de doğru yönleri var.

İkinci yarıda hatırı sayılır şekilde toparlanıp yılı artıda kapatmak ya da kör topal ilerleyip yılı küçülerek tamamlamak.

Kesin olan şu; bunların ikisi birden tabii ki gerçekleşmeyecek.

Ya biri ya biri! Ama hangisi?

Senaryolar...

GSYH’nin yılın ikinci yarısındaki seyrine ilişkin bazı senaryolar hazırladık. Çeyrek bazlı hesaplamayı gerekli görmedik ve yılın ikinci yarısında ne olabileceğini, oradan hareketle de yıllık oranın hangi düzeyde gerçekleşebileceğini irdeledik. Zaten amacımız hangi çeyrekte ne olacağını tahmin etmek değil, yılın tümündeki durumu görmeye çalışmak.

En olumlu senaryo olarak yılın tümü için yüzde 1 büyümeyi aldık. Ayrıca büyüme ve küçülmenin olmadığı, yani yüzde sıfırlık bir varsayımı da hesaba kattık.

Sonra ikinci yarının sıfır olacağı varsayımı, ardından da Dünya Bankası’nın ve IMF’nin küçülme tahminleri...

Yani yıllık bazda yüzde 1 büyümeden yüzde 5 küçülmeye kadar giden bir yelpazeyi dikkate almış olduk. Bu yelpaze bize ikinci yarı için yüzde 4.5 büyüme ile yüzde 6.6 küçülme arası bir bant verdi. Oranların detayı tablomuzda yer alıyor.

Hangisi daha olabilir görünüyor?

Yılı artıda bitirmek, ikinci altı ayda en az yüzde 4-5 büyüme gerektiriyor. Geçen yılın özellikle son çeyreğinde yüksek gerçekleşmiş olan GSYH dikkate alınırsa altı ayda bu düzeyde bir büyüme sağlanması zor görünüyor. Dolayısıyla 2020’yi büyüyerek bitirme olasılığımız oldukça düşük.

Artıda tamamlamak bir yana, bu yılı küçülmeden bitirmemiz de pek kolay değil. İkinci altı ayda yüzde 3’e yakın büyürsek, yılı yerimizde sayarak tamamlamış olacağız.

Öyle görünüyor bu yıl küçülmek kaçınılmaz. Oran telaffuz etmek zorsa da en azından küçülme olacağı söylenebilir.

Ama yine de bir oran dile getirmek gerekse, biz yılı yüzde 2.5-3.0 dolayında bir küçülmeyle tamamlayacağımızı söyleyebiliriz.

Ne var ki korona sonbaharla birlikte yine bir dizi ekonomik kısıtlamayı zorunlu kılar, GSYH’nin neredeyse yarıya yakınını oluşturan hizmetler sektörü ve sanayide ikinci çeyrektekine yakın oranda (hizmetlerde yüzde 25, sanayide yüzde 16.5) gerilemeler görülürse yüzde 2.5-3.0 dolayındaki küçülmenin çok çok ötesinde bir tabloyla karşı karşıya kalabiliriz.