Bütçede “Perşembenin geleceği çarşambadan belli”…
Geçtiğimiz pazartesi günü Mart 2023 ayı ve Ocak-Mart 2023 dönemi merkezi yönetim bütçesi sonuçları yayımlandı. Biz de önce özetini verelim.
Tablo bize şunu söylüyor:
- Mart ayı bütçe harcaması 334 milyar lira, Ocak-Mart ayı kümülatif harcama da yaklaşık 1 trilyon 45 milyar lira olmuş.
- Mart ayı bütçe geliri 287 milyar lira ve Ocak-Mart ayı kümülatif bütçe geliri de 795 milyar lira olarak gerçekleşmiş.
- Dolayısıyla Mart ayı bütçe açığı sadece 47 milyar lirada kalmış, 3 aylık bütçe açığı da 250 milyar lira olmuş.
Bütçeye bakınca Mart ayı bütçe açığı toplam bütçe açığının yüzde 7’sinde kalmış gibi görünüyor. Oysa 3 ayın bütçe açığına bakınca toplam bütçe açığının yüzde 38’inin şimdiden yakalandığı anlaşılıyor. Yani daha bütçe döneminin ilk çeyreğinde açığın neredeyse yüzde 40’ı gerçekleşmiş oluyor.
Dolayısıyla hemen Hükümeti kutlamaya kalkışmayalım. Şimdi de ikinci tablomuza bakalım ve ayrıntılarını biraz daha anlamaya çalışalım.
Bu tablo çarpık gelişmeyi biraz daha ortaya koyuyor. Hele de bu kalemlerin alt açılımları söz konusu çarpıklığı çok daha fazlasıyla sergiliyor. Onun için bütçede “Perşembenin gelişi çarşambadan belli” diyoruz.
İşte ayrıntılı tablodaki çarpıklıklardan örnekler…
- Bütçe giderleri veya ödenekler 2022 yılına göre 2023 yılında yüzde 58 artırılmış olduğu halde; bu artış Mart ayında yüzde 47 ve Ocak-Mart döneminde de yüzde 83 olmuş. Dikkat edelim, bütçe giderleri ödenek artış oranının üzerinde artış sergilemiş.
- Bütçe gelirleri 2022 yılına göre 2023 yılında yüzde 49 artırılmış. Görüldüğü gibi artış oranı bütçe ödenekleri artış oranının gerisinde kalmış. Nitekim bu da bütçe açığına aynen yansımış. Ancak Mart ayı bütçe gelirlerindeki artış sadece yüzde 32 olarak gerçekleşmiş.
- Vergi gelirlerinde geçen yıla göre öngörülen artış yüzde 46 olduğu halde 3 aylık artış yüzde 32’de kalmış. Mart ayındaki yüzde 66 oranındaki artış ise gelir vergisi tahsilatından kaynaklanmış.
Özellikle bütçe gider kalemleri içerisindeki bazı ayrıntılar da çok önemli. Örneğin 3 ayda;
-
I) Personel giderleri yüzde 110,
-
II) Mal ve hizmet alımları yüzde 132,
III) Savunma harcamaları yüzde 228,
-
IV) Cari transferler yüzde 107,
-
V) Hane halkına transferler yüzde 72,
-
VI) Tarımsal destekler yüzde 178,
artış sergilemiş.
Önemli bazı tespitlerimizi de sıralayalım.
- Deprem ile ilgili olarak henüz kesenin ağzı açılmamış. Bir yandan yurt içinden ve yurt dışından yapılan nakdi ve ayni bağış ve yardımlarla durum idare edilmeye çalışılmış. Unutmayalım ki AFAD ve Kızılay üzerinden yapılan harcamalar bütçe dışında yer alıyor.
- EYT düzenlemesinin henüz bütçeye yansıması olmamış. Yapılan hesaplamalara göre EYT’nin toplam bütçeye maliyeti 250 milyar liraya ulaşabilecek deniliyor.
- Hükümetin emeklilere yönelik olarak geçen ay yaptığı artışlar da bütçeye yansımamış.
- Aynı şekilde bayram yardımları da ödenekler içerisinde yer almamış.
- Zaten 14 Mayıs seçimlerinin vaatler yağmuru altından kalkılabilir gibi değil.
Dolayısıyla 2023 bütçesinin dikiş tutması ve bu haliyle kalması mümkün değil. Haziran sonrası ek bütçeye ihtiyaç olduğu kesin. Onun için bütçeye “Perşembenin gelişi çarşambadan belli” diyoruz. Yani Vikisözlük’de yer alan tanımı şu: “Bir işin sonunun nasıl olacağı şimdiki gidişinden belli olur.”