Bütçe gerçek yüzünü göstermeye başladı!...

Dün Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından her zaman olduğu gibi aylık bütçe sonuçları yayımlandı.

Buna göre 2022 yılı Ekim ayı bütçe açığı 83 milyar lira ve Ocak-Ekim ayı kümülatif bütçe açığı da 129 milyar lira oldu. Bütçenin genel sonuçları aşağıdaki tabloda yer alıyor.

Yukarıdaki özet tabloda da görüldüğü üzere; bütçe açığı 278 milyar lira olarak öngörülmüş. Ancak, Eylül ayı ortalarına doğru yayımlanan 2023-2025 Orta Vadeli Mali Plan’da bütçe açığı 461 milyar liraya yükseltilmiş.

Aslında 2022 bütçesi çok ilginç “ilk”ler içeriyor. Daha doğrusu 2021 yılından gelen ilginçlikler 2022 yılında daha da çarpık veya çarpıcı şekilde devam ediyor.

Ekim ayın sonuçları…

2022 yılı Ekim ayına ait bütçe açığı 83 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 378 artmış. Bütçe açığının neredeyse 4 kat artışında, bir yandan yüzde 134’e ulaşan bütçe giderlerindeki artış ve bir yandan da bütçe gelirlerindeki artışın yüzde 89’da kalması çok etkili olmuş. Yani yeteri kadar özellikle vergi geliri toplanamamış, ama bütçe giderleri de frenlenememiş.

Bütçe giderleri kalemi içerisinde artış oranı ve tutarı itibariyle cari transferlerin arttığını görüyoruz. Yani cari transferler 103 milyar lira olmuş ve bir önceki yıla göre yüzde 136 artmış.

Bu arada artışı önlenemeyen bir gider kalemi de bütçede yer alan faiz giderleri. Faiz giderleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 327 yani 3 kattan fazla artış sergilemiş. Başka hiçbir gider kalemi bu kadar yüksek artış göstermemiş.

Öte yandan bütçe gelir kalemlerinin en önemlisi vergi gelirlerinin ayrıntısı da yetersiz artışı ortaya koyuyor. Geçen yılın aynı dönemine göre en fazla ÖTV yüzde 155 yani 1.5 kat artış göstermiş. Buna karşın örneğin Dahilde Alınan KDV artışı sadece yüzde 39’da kalmış. Hatta kurumlar vergisi hasılatı da geçen yılın rakamını yakalayamadığı gibi geçen yılın yüzde 33 kadar gerisinde kalmış.

Sonuç olarak Ekim ayının bütçe karnesi zayıf!...

Ocak-Ekim dönemi sonuçları…

Yukarıda da belirttiğimiz gibi 2022 yılının ilk on ayında bütçe açığı 129 milyar liraya çıkmış. İlk revize bütçeye göre 2022 bütçe açığı 278 milyar lira olduğuna göre gelecek Kasım ve Aralık aylarına bütçe açığı olarak yaklaşık 150 milyar lira kalmış.

Bir önceki aya göre giderler yüzde 97 civarında artarken gelir artışı yüzde 99 ile daha yüksek olmuş. Dolayısıyla önceki bazı aylardan gelen bütçe fazlası ile kümülatif anlamda bütçe açığı artış seyri düşük gerçekleşmiş.

Gider kalemleri itibariyle baktığımızda;

- En büyük kalemlerden biri olan personel giderlerinin geçen yıla göre yüzde 73,

- En büyük kalemi konumunda olan cari transfer kaleminin geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 93.6,

oranında daha düşük artış olmuş.

Gelelim faiz giderlerine…

Malum 2022 bütçesiyle öngörülen faiz giderleri 330 milyar lira. İlk 10 ayda gerçekleşen faiz giderleri ise 268 milyar lira. Bu rakam aynı zamanda geçen yıla göre yüzde 71 artış anlamına geliyor. Öte yandan önümüzdeki kalan 2 aya ait faiz ödeneği 62 milyar lira.

Ancak bu noktada adeta halının altına gizlenen iki ayrı faiz kalemi daha var.

Bunlardan birincisi, Hazine tarafından maliyeti üstlenilen kur korumalı mevduat (KKM) hesapları. Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati’nin bütçedeki açıklamasına göre 8 aya ait KKM hesap kur farkı ve faiz yükü 91.6 milyar lira.

İkincisi de Merkez Bankası tarafından maliyeti üstlenilen ve yılsonunda tutarı açıklanacak olan ikinci grup KKM hesapları. Basına da yansıyan açıklamalara göre bu tutar da 63.7 milyar lira.

O halde Ekim sonu itibariyle ortaya çıkan faiz maliyeti:

- Bütçeden gelen KKM yükü 268 milyar lira

- Hazine’nin üstlendiği KKM yükü   91.6 milyar lira

- TCMB’nin üstlendiği KKM yükü    63.7 milyar lira

olmak üzere toplam 396.3 milyar lira. Bu rakama, yukarıdaki her üç rakamın önümüzdeki 2 aya ait yüklerini de eklemek gerekiyor.

Oysa bütçedeki faiz ödeneği sadece 330 milyar lira. Demek ki bütçe açığı yükselmeye devam edecek. Onun için de 2023-2025 OVP’de 2022 yılı bütçe açığı 461 milyar lira olarak beyan edilmiş durumda.

Sonuç itibariyle bütçe gerçek yüzünü göstermeye başladı ve bu gerçek önümüzdeki 2 ay boyunca daha da net bir şekilde ortaya çıkacak.