Bütçe eylül ayında neden büyük açık verdi?

Ahmet Arslan 

Son birkaç aylık bütçe fazlasından sonra Eylül ayında merkezi yönetim bütçesi 129 milyar TL tutarında bütçe açığı vermiştir. 

Aşağıdaki tabloda gösterilen bütçe kalemleri incelendiğinde söz konusu açığın nedenleri konusunda genel bir fikir edinmek mümkün olmaktadır.

Tabloda görüldüğü üzere, aylık bazda bakıldığında Eylül ayında hem harcama tarafında önceki aylara nazaran artış hem de gelir tarafında ise önceki aylara nazaran azalış gerçekleşmiştir.
Harcama tarafındaki artış bir sonraki bölümde irdeleneceği üzere esas itibariyle cari transferler (sosyal yardımlar, destekler vb.) kaleminden kaynaklanmış olmakla birlikte gelir tarafındaki azalış vergi gelirlerindeki azalmadan kaynaklanmıştır. Gelir tarafındaki Eylül ayındaki azalmanın sebebi ise Temmuz ve Ağustos aylarındaki dönemsel artışın (Temmuz ayının gelir vergisinin 2. taksitinin ödeme ayı olması, Ağustos ayının ise ek MTV ve KDV oranlarda yapılan artışın etkisinde olması) bu ayda gerçekleşmemiş olmasıdır. 

Harcamalardaki Artışların Sebepleri

Yukarıda da belirtildiği üzere, Eylül ayında harcama tarafındaki artışın başlıca sebebi cari transfer harcamalarındaki artıştır. Öte yandan, borç verme kaleminde meydana gelen artış da Eylül ayında bütçe giderlerinde önemli artışa sebebiyet vermiştir.

Kaynak: www.muhasebat.hmb.gov.tr

Tabloda görüldüğü üzere, Eylül ayında Elektrik Üretim A.Ş. ve BOTAŞ’a yapılan hazine yardımları ile TMO’ya verilen borç tutarları harcamalarda sıçramalara sebebiyet vermiştir. Öte yandan, Gençlik ve Spor İl Müdürlükleri'ne milyarlarca lirayı bulan ve sürekli şekilde yapılan Hazine yardımları da dikkat çekici mahiyette bulunmaktadır. Son olarak, yaklaşık olarak 31 Milyar TL tutarındaki sermaye transferlerinin “Sınıflandırmaya Girmeyen Diğer Kurum, İşletme ve Hane Halkına Yapılan Sermaye Transferleri” başlığı altında gösterilmesi hesapların şeffaflığı açısından rahatsız edicidir (disturbing).

Sonuç

Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi, bütçenin cari transfer harcamaları kalemleri kontrol altına alınmadığı müddetçe bütçe dengesine erişmek neredeyse imkansızdır.