Bulgargaz ve BOTAŞ işbirliğinin piyasaya yansımaları
Gökçenur Ataman
Enerji Yatırımları Danışmanı
Türkiye'nin Ulusal Enerji Planı" ve "Türkiye Hidrojen Teknolojileri Stratejisi ve Yol Haritası" tanıtım konferansında, doğal gaz merkezi olma hedefiyle önemli adımlar atıldığını ifade edildi. Türkiye’de ilk defa doğalgaz ile yenilenebilir kaynaklardan elde edilen hidrojenin yüzde 20’ye kadar karıştırılarak şebeke ve iç tesisatlar da kullanılmasının testleri yapıldı ve başarıyla sonuçlandırılması ülkemizin küresel piyasadaki konumunu güçlendirdi. Öte yandan Bulgaristan’ın enerji koridorlarının üzerinde bulunması, AB üyesi olarak enerji etkinliği ve çevre konularında birçok hukuksal yükümlülüğü yerine getirme gerekleri ülkenin enerji jeopolitiğinde etkin rol aldığı görülmekte. Bu bağlamda, Bulgaristan Balkanlar’da ve Avrupa’nın bütününde enerji güvenliği açısından önemli bir yere sahiptir. Bunun farkında olan Bulgaristan birçok uluslararası enerji projesinde yer almakta, bunun yanı sıra kendi inisiyatifiyle bazı uluslararası projelere önderlik yapma çabasında.
AB-Rusya enerji ilişkilerinde gelinen son noktaya dair birtakım tespitler yapalım. Bütün AB üyelerinin bu konuda aynı pozisyonda olmadığını, bazılarının bağımlılık düzeyi çok yüksek iken bazıları açısından bir bağımlılıktan bahsetmenin söz konusu olmadığını da ifade etmek gerekir. Ancak diğer AB ülkelerinden farklı olarak Bulgaristan’ın Rus gazına bağımlılık oranı yüzde 90 seviyesindeydi ve geçen yıl Rusya'dan 3,3 milyar metreküp doğal gaz ithal edildi. Bulgaristanlı yetkililer, Rusya ile bu yılın sonunda sona erecek uzun vadeli sözleşmeyi yenilemeyi planlamadıklarını açıkladılar ve Bulgaristan Enerji Bakanı Nikolov, komşusu Türkiye ve Yunanistan'dan LNG ve Azerbaycan'dan boru hattı sevkiyatlarını artırmayı planladıklarını dile getirdi. Bulgaristan Cumhuriyeti toprakları için doğal gazın tek kamu tedarikçisi olan Bulgargaz ile BOTAŞ ağları arasındaki mevcut bağlantıların geliştirilmesi amaçlanan “BOTAŞ-Bulgargaz anlaşması “Gazprom akışlarının kesilmesinin ardından önemli bir gaz tedarik sorunlarıyla karşılaşan Bulgaristan için kritik bir anda gelmesi sebebiyle önem taşımakta. Bununla beraber iyi komşuluk ilişkileri içinde olduğumuz Bulgaristan'ın enerjideki arz güvenliğine katkı sağlayacağı da öngörülmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Bakanlar Kurulu Ofisi’nde Bulgar mevkidaşı Rosen Hristov tarafından karşılandı. Bakan Dönmez ve Hristov’un nezaretinde düzenlenen törende, iki ülke arasında doğal gaz alanında iş birliği anlaşması imzalandı. Törende, Türkiye adına imzayı BOTAŞ Genel Müdürü Burhan Özcan, Bulgaristan adına da Bulgargaz Genel Müdürü Denitsa Zlateva attı. AB-Rusya enerji ilişkilerinde gelinen tek çözüm, farklı ülkelerin çabalarının birleştirilmesi üzerinden geçtiği açıktır. Türkiye ve Bulgaristan’ın bu adımın atılması konusunda mutabık kalmayı başardı. Yapılan Anlaşma, tüm Avrupa için de büyük önem taşıyor. Bu sayede Güneydoğu Avrupa'da, Romanya, Moldova, Ukrayna, Sırbistan ve Kuzey Makedonya gibi, diğer tüm komşu ülkelerin doğalgaz ihtiyaçlarını da karşılanması bekleniyor.
Türkiye’nin yaklaşık 15 ülkeden gaz getirebilen bir ülke ve bu alt yapı daha çok Türkiye’de tüketilen doğal gaza hizmet etmekle birlikle Avrupa’ya da hizmet götürecek kapasiteye sahip olduğu görülüyor. 5 LNG terminalimizin bir kısmı özellikle yaz aylarında müsait olmakla beraber talep edilme takdirde Avrupalı ülkelere bu terminalleri kullanmak suretiyle kendilerine gaz sevkiyatı yapılabileceği üzerine çalışmalar devam ediyor. Başta Türkiye Ulusal Enerji Planı ‘nı destekleyecek gelişmeleri göz önünde bulundurduğumuzda Erdoğan ile Bulgar mevkidaşı Radev'in İstanbul'da bir araya gelip kararlaştırmasından sadece üç hafta sonra bakanlar nezdinde BOTAŞ'ın Bulgaristan'daki muhatapları olan Bulgargaz ve Bulgartransgaz şirketleriyle anlaşma imzalamaları dikkat çekiciydi. Yaklaşık yıllık 1,5 milyon metreküpe varan bir gaz transferi söz konusu olacak. 13 yıllık anlaşma süresini dikkate aldığımızda, toplam 20 milyar metreküpe kadar ulaşabilecek bir gaz transferi, gaz ticareti söz konusu olacağı öngörülüyor. Türkiye'ye doğalgaz ilk Ukrayna, Romanya ve Bulgaristan üzerinden gelmiş ve O hat, Türk Akım devreye girdikten sonra devre dışı kalmıştı. İki yıldır kullanılmayan hat boştu, şimdi aynı hattı ters yönde akıtarak, çalıştırarak, başta Bulgaristan olmak üzere Avrupa'nın bu bölgedeki üyelerine hizmet sunulması hedefleniyor. Bulgaristan
Avrupa’nın içinde bulunduğu enerji krizi göz önünde bulundurulduğunda Avrupa Enerji Ticareti Federasyonu’nun yapılan anlaşmanın ardından Bulgargaza’a sitem etmesi ise manidar bulundu. Bulgargaz ve Botaş arasındaki uzun vadeli sözleşmeden dolayı endişelerini dile getiren feederasyon Bulgargaz ve Botaş arasındaki uzun vadeli anlaşmanın münhasır olup olmadığı bir ara bağlantı sözleşmesi veya belirtilen kurallara bağlı olarak Türk ve Bulgar TSO'lar arasında teknik anlaşma ve Malkoçlar’da AB tarafında, AB gaz piyasası müktesebatına uyumluluğunu ilgili makamlar tarafından inclenmesini talep etti. Avrupa’ya da hizmet götürecek kapasiteye sahip olan Türkiye ve Bulgaristan’ın tarafından atılan somut adımların AB’nin mevcut enerji krizi çerçevesinde kendi menfaatlerini göz önünde bulundurarak desteklemeleri önem teşkil ediyor. Bulgargaz ve Botaş’ın işbirlikleri mevcut enerji piyasası için çok kıymetli olup net duruşlarının diplomasi süreçlerini hızlandıracağı görülüyor.