Buğdayda dünyadaki gelişmeler ve Hindistan’ın yasağı
Dünyada buğday üretimi, tüketimi, ithalat ve ihracatı o kadar stratejik bir konumda ki, alınan her karar milyarlarca insanı etkiliyor. Ukrayna savaş nedeniyle elindeki buğdayı limanlardan ihraç edemiyor. Bu nedenle Ukrayna’dan buğday ithal eden Afrika ülkeleri büyük bir krizle karşı karşıya. Umut bağladıkları Hindistan’ın buğday ihracatını yasaklaması dünyanın gündemine oturdu.
Hindistan, Çin’ den sonra dünyanın en büyük buğday üreticisi. 2022-2023 sezonunda 111 milyon ton buğday üretmesi beklenen Hindistan, aşırı sıcaklar nedeniyle üretimini 105 milyon ton olarak revize etti. Yaklaşık 6 milyon ton üretim düşüşü beklenen Hindistan, ürettiği buğdayın yüzde 90’dan fazlasını kendisi tüketiyor. Nüfusu 1 milyar 375 milyonu bulan Hindistan bazı yıllar buğday ithalatı da yapıyor.
Dünya buğday üretimi 4 milyon ton azalacak
Amerika Tarım Bakanlığı(USDA) 12 Mayıs’ta dünya tahıl piyasalarına ilişkin kapsamlı bir rapor yayınladı. Bu rapora göre, dünya buğday üretimi 2022- 2023 sezonunda 775 milyon ton olarak tahmin ediliyor. Geçen sezona göre 4 milyon ton daha düşük bir üretim olacak. Üretim düşüşünün ağırlıklı olarak Ukrayna kaynaklı olması bekleniyor. Diğer üretici ülkelerden Hindistan’ın üretiminin aşırı sıcaklar nedeniyle 111 milyon ton yerine 105 milyon ton olarak gerçekleşmesi hesaplanıyor. Avrupa Birliği üretiminde çok büyük bir değişiklik beklenmiyor. Kanada ve Rusya’da ise verimin yüksek olacağı ve üretimin artacağı beklentisi var.
Geçen yıl yaşanan kuraklık nedeniyle üretimi azalan Türkiye’nin bu yıl üretiminin artması bekleniyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde geçen yıla göre daha iyi bir üretim olacak. Fas, kuraklık nedeniyle bu yıl üretimin yüzde 65 civarında düşeceğini duyurdu.
Dünyanın en büyük buğday üreticisi ülkeler; Avrupa Birliği, Rusya, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Ukrayna, Avustralya, Arjantin, Kazakistan ve Ukrayna. Bu ülkeler arasında üretimi en çok olumsuz etkilenecek olan ülke Ukrayna.
Tüketim üretimden daha fazla
Dünya buğday tüketiminin ise 2022-2023 sezonunda 788 milyon ton olarak tahmin ediliyor. Buğday tüketimi üretimin 13 milyon ton üzerinde olması stokların daha fazla tüketilmesi anlamına geliyor. Özellikle buğdayın yem amaçlı kullanımının azaltılması hedefleniyor. Yem amaçlı kullanım azaltılırsa, buğday yerine mısır ve diğer ürünler kullanılırsa o zaman belli bir rahatlama olması düşünülebilir. Stoklara bakıldığında yaklaşık 300 milyon ton civarında bir buğday stoku var ve bunun da yaklaşık yarısı Çin’in elinde.
Türkiye ithalatta ilk 3 ülke arasında
Dünya buğday ithalatında yeni sezonda Endonezya’nın en büyük ithalatçı olması bekleniyor. 2021- 2022 sezonunda en fazla ithalat yapan Mısır, kendi kendine yeterlilik politikasına geçerek üretimini arttırdı. Mısır’ın bu yıl daha az ithalat yapması tahmin ediliyor. İthalatta 3.sırada yer alan Türkiye’nin ithalatında bir artış öngörülüyor ancak ihracatının da artması bekleniyor. En dikkat çekici ülkelerden İran, üretiminde önemli bir artış yaptı ve ithalatını azaltacağı ifade ediliyor.
Sayılarla ifade etmek gerekirse, 2021- 2022 sezonunda 12 milyon ton buğday ithalatı gerçekleştiren Mısır’ın, 2022-2023 sezonunda 1 milyon tonluk düşüşle 11 milyon ton ithalat yapacağı öngörülüyor.
Endonezya ise 11 milyon ton olan ithalatını 11 milyon 200 bin tona çıkararak lider ülke olacağı tahmin ediliyor.
Türkiye’nin 2021-2022 sezonunda 9 milyon 300 bin tonluk ithalatının yeni sezonda 10 milyon tona çıkması bekleniyor. Yani 700 bin ton daha fazla ithalat yapacak. İthalatı en çok artacak ülkelerden Fas, kuraklık nedeniyle üretiminin yüzde 65 oranında gerileyeceğini duyurdu. Fas’ın 5,2 milyon ton olan buğday ithalatının en az 7 milyon ton olması öngörülüyor. Üretime yönelen İran’ın ise 7,2 milyon tonluk ithalatı 5,5 milyon tona düşmesi öngörülüyor.
Rusya ihracatta liderliği sürdürecek
Dünya buğday ihracatında Rusya lider. Rusya’nın 2021- 2022 sezonunda 33 milyon ton olan ihracatını 2022-2023 sezonunda 39 milyon tona çıkarması bekleniyor. Avrupa Birliği’nin 31 milyon ton olan ihracatının aynı dönemde 36 milyon tona çıkması öngörülürken Avustralya’nın 27 milyon ton olan ihracatının 25 milyon tona düşmesi bekleniyor.
İhracatta en büyük sıçramayı ise Kanada’nın yapması bekleniyor. Kanada’nın 2021-2022 sezonunda 15 milyon 500 bin tonluk ihracatını 2022-2023 sezonunda 24 milyon tona çıkarması bekleniyor. İhracattaki en dramatik düşüş ise işgal altındaki Ukrayna’da olacak. Ukrayna, 2021-2022 sezonunda 19 milyon ton civarında bir ihracat gerçekleştirirken, 2022-2023 sezonunda neredeyse yarı yarıya bir düşüşle ihracat 10 milyon tona düşmesi bekleniyor.
Dünya un ihracatında lider, makarna ihracatında ise ikinci sırada olan Türkiye’nin aynı dönemde 6 milyon 500 bin ton olan ihracatının 6 milyon 750 bin tona çıkması öngörülüyor.
Hindistan’ın buğday ihracatını yasaklama kararı
Rusya ve Ukrayna dünya buğday ticaretinin yüzde 30’unu gerçekleştiriyor. Bu iki ülkenin savaşması dünya buğday fiyatlarında çok sert yükselmelere neden oldu. Ayrıca Ukrayna’nın buğdayına muhtaç konumundaki Somali, Benin, Mısır, Sudan, Senegal, Tanzanya gibi ülkeler var. Bu ülkelerden bazıları buğday ihtiyacının yüzde 100’ünü Ukrayna’dan alıyordu. Ukrayna ihracat yapamayınca alternatif pazarlar gündeme geldi.
Hindistan Başbakanı Narendra Modi, ABD Başkanı Joe Biden ile 11 Nisan’da yaptığı telefon görüşmesinde Dünya Ticaret Örgütü’nün izin vermesi durumunda ellerindeki stokları dünya ile paylaşmaya hazır olduklarını söylediği açıklandı. Bu özellikle Afrika ülkeleri için “umut verici” bir gelişme oldu.
Hindistan ağırlıklı olarak Bangladeş, Nepal ve Sri Lanka gibi komşu ülkelere buğday ihraç ediyor. Hindistan medyasında ve uluslararası ajansların geçtiği haberlerde Hintli buğday ihracatçılarının bu yıl 8 milyon ton civarında olan ihracatı10 milyon tona çıkarmak için çalışma yapıldığı bilgileri yer aldı. Nisan ayında Hindistan Ticaret Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada dünyanın en büyük buğday alıcısı ülkelerden Mısır, Türkiye, Nijerya ve İran gibi ülkelerle görüşmelerin sürdüğü belirtildi. Bu haberlerde ihracat yapılacak yeni pazarlar arasında Türkiye ve Mısır’ın da olduğu özellikle yazıldı.
Hindistan bir yandan ihracat yapacağını duyururken bir yandan da aşırı sıcaklar nedeniyle üretimde kayıp yaşayacaklarını ve bu nedenle 14 Mayıs itibariyle ihracatın yasaklandığını ilan etti.
İki gün sonra bu kez açlık çeken ülkelere ihracatın yapılacağı ama stok amaçlı veya sanayide kullanılmak üzere buğday almak isteyenlere satış yapılmayacağı açıklandı.
Hindistan Ticaret Bakanı BVR Subrahmanyam 15 Mayıs’ta gazetecilere verdiği demeçte hükümet olarak özel şirketlerin Temmuz ayına kadar yaklaşık 4,3 milyon ton buğday ihraç etme taahhütlerini yerine getirmesine izin vereceklerini söyledi. Bakan Subrahmanyam Hindistan’ın Nisan’da 1 milyon ton buğday ihraç ettiğini de duyurdu.
Hindistan'ın buğday ihracatını yasaklamasında, aşırı sıcaklara bağlı üretimin azalması ve ihracatın açılması ile ülkede buğday fiyatlarının kısa sürede yüzde 20 ile 30 oranında artması gerekçe gösteriliyor. Ticaret Bakanı Subrahmanyam, fiyatlardaki bu artışın buğday arzındaki düşüşten çok panikten kaynaklandığını iddia ediyor.
Türkiye, Hindistan’dan buğday aldı mı?
Türkiye’nin Hiindistan’dan buğday alması konusuna gelince, TMO 30 Haziran 2021- 29 Nisan 2022 döneminde 13 kez buğday ithalat ihalesi açtı. Bu ihalelerden son ikisi iptal edildi. Ofis yetkilileri bu ihalelerin hiçbirinde Hindistan’dan teklif alınmadığını ve devlet olarak Hindistan’dan buğday alımının söz konusu olmadığını söylüyor.
Özel sektör firmalarının birçok pazarda olduğu gibi Hindistan’da da fiyat araştırması için çalışmalar yaptığı ancak fiili bir ihracatın gerçekleşmediği iddia ediliyor. Hindistan’dan buğday ithalatına ilişkin haberler yayınlandıktan 3 gün sonra Tarım ve Orman Bakanlığı bu ülkeden ithalat yapılmadığını açıkladı. Bu gecikme, ithalatın yapıldığı yorumlarına neden oldu. Bakanlık, ihracata yasak geldikten sonra açıklama yapması dikkat çekti.
Özetle, buğday gibi stratejik bir üründe dünyadaki dengeler her an değişebiliyor. Yıllardır söylediğimiz gibi buğdayın anavatanı olan Türkiye’nin ithalata değil üretime dayalı bir politika ile kendi ihtiyacı olan buğdayı üretmesi gerekir.