Bu karne ile toparlanma beklenenden zor olur
Merkez Bankası’nın sektör bilançoları araştırmasının ortaya koyduğu verileri incelemeye devam ediyoruz. Bir önceki yazımızda reel sektör firmalarının büyüklük ölçeklerine göre 2020 yılı firma başına ortalama performanslarını ele almıştık. Bu kez konuya sektörler penceresinden bakacağız.
Tablomuzda sektörlerde firma başına ortalama reel bilanço büyümesi ile satış gelirleri ve karlardaki reel artış oranları yer alıyor. Ayrıca firma başına ortalama istihdamdaki değişimi de görüyoruz.
Sektör firmalarının 2020 yılı karnesi niteliğindeki bu tablodan çıkan başlıca sonuçları şöyle sıralayabiliriz:
* Firma başına çalışan sayısı enerji ve gayrimenkul faaliyetleri hariç tüm sektörlerde 2019 yılına göre azaldı. COVID-19 salgınının da etkisi ile en büyük istihdam kaybı turizmde yaşandı. Konaklama ve yiyecek-içecek hizmetlerinde firma başına istihdam yüzde 19.65 düştü. Turizmi yine salgından en fazla etkilenen bir sektör olan kültür, sanat, eğlence ve dinlence yüzde 16.50’lik kayıpla izledi. Eğitim ile sağlık ve sosyal hizmetler sektörlerinde firma başına istihdam kaybının, tam da salgın yılında ilk sıralarda yer alması dikkat çekici ve önemli bir sorun.
* 17 ana sektörün 10’unda firma başına aktif büyüklüğü reel olarak düştü. Firma başına ortalama aktif büyüklüğünün reel olarak eridiği sektörler arasında istihdam açısından önemli sektörler olan tarım, inşaat, konaklama ve yiyecek hizmetleri, eğitim ve sağlık da yer alıyor.
* Salgın yılında en avantajlı sektör olarak görülen bilgi ve iletişim sektöründe de firma başına ortalama aktif büyüklüğünün reel olarak küçülmüş olması dikkat çekici bir gelişme.
* Ekonominin bel kemiği sayılan imalat sanayiinde firma başında ortalama aktif büyüklüğü, yüzde 3.13’lük bir artış göstermiş durumda. Ancak bu veriye büyüklük ölçeklerinin ortalamalarıyla baktığımızda tamamen farklı bir durum var. Ortalama aktifler, büyük ölçekli firmalarda yüzde 1.99, orta ölçeklilerde yüzde 3.92, küçük ölçeklilerde yüzde 4.43, mikro ölçeklilerde ise yüzde 5.96 reel düşüş kaydetmiş.
* Kültür, sanat ve eğlence ile enerji başta olmak üzere firma başına aktif büyüklüğü reel artış gösteren sektörlerde ise bunun aşırı borçlanma ile gerçekleştiği görülüyor. Firma başına aktif büyüklüğü küçülen bazı sektörler de dahil olmak üzere, sektörlerin çoğunda firma başına ortalama yabancı kaynak miktarın çok yüksek reel artışlar var. Buna karşın özkaynaklarda ise çok yüksek reel kayıplar söz konusu.
* 5 sektör dışında 12 ana sektörde firma başına ortalama net satış geliri reel olarak azalmış. Turizm, lokantacılık, ulaştırma, kültür ve eğlence sektörleri doğal olarak başta yer alıyor.
* Net kar cephesinde ise çok yüksek artış ve çok yüksek düşüşlerle birbirine tam zıt yerlerde duran sektör performansları var. Artış olan sektörlerde borçların da ciddi boyutta arttığını dikkate alırsak, karlardaki artışın büyük ölçüde çalışan ücretlerindeki aşınmadan geldiği söylenebilir.
* Sonuç olarak reel sektör firmaları 2020 yılını aktiflerinde erime, istihdamda kayıp, satış gelirlerinde düşüş ile kapatmışlar. Buna karşın borç yüklerinde fahiş artışlar ortaya çıkmış. Firmaların mali yapısındaki bu ciddi bozuluma ile istihdam kaybı ve ücretlerdeki aşınma, içinden geçtiğimiz kırılgan ekonomi koşullarında, ekonominin toparlanmasının önündeki en ciddi sorunlardan birisi olacak ve toparlanmanın umulandan zor olmasına yol açacaktır.
