Bu faizi hangi banka, kime ve niye veriyor?

Başlığımız 29 Ekim tarihli yazımızın başlığıyla hemen hemen aynı. Konu da aynı zaten. Bu yüksek faiz konusunu tekrar tekrar gündeme getirmekte sakınca olmadığı, hatta tam aksine bu konuyu hep gündemde tutmak gerektiği kanısındayız.

Merkez Bankası’nın tüm bankaların ortalamasını gösteren faiz istatistiklerine köşemizde sık sık yer veriyoruz. Bu veriler de gösteriyor ki mevduat faizleri belirgin bir şekilde geriliyor. Yılın ilk yarısında dalgalı bir seyir izlemekle birlikte çok değişmeyen ve yataya yakın seyreden mevduat faizi, hazirandan sonra gerilemeye başladı. Faizde neredeyse yarı yarıya azalma var.

Dediğimiz gibi bu ortalama faiz. Tüm bankaların ortalama faizi.

Bir faiz daha var ki onun üstünde pek durulmuyor. Zaten bu faiz pek de bilinmiyor. Bankaların mevduata fiilen uyguladığı en yüksek faizden söz ediyoruz.

Vatandaş bankaya gittiğinde pazarlık etse bile yarım puan, bilemediniz bir puan daha fazla faiz alabiliyor ve bu faiz ortalama oran dolayında oluyor.

Oysa en yüksek faiz öyle mi! Tablomuzun üçüncü bölümünde durum tüm açıklığıyla ortada. Fiilen uygulanan en yüksek faiz ile ortalama en yüksek faiz arasındaki fark giderek açılıyor.

Ortalama faizde aralık ayının ortasına kadar olan dönemin verilerine sahibiz ama fiilen uygulanan en yüksek faizde henüz ekim verileri açıklandı ve bu yüzden kıyaslamayı ancak ekim ayına kadar yapabiliyoruz.

Fiilen uygulanan en yüksek faiz, ortalama faizin bir aya kadar vadelide 12.87 puan, üç aya kadar vadelide 5.39 puan, altı aya kadar vadelide 10.55 puan, bir yıla kadar vadelide 10.54 puan, bir yıl ve daha uzun vadelide ise 11.96 puan üstünde.

Bu fark kasım ve aralıkta muhtemelen daha da açılacak. Ortalama faizin bu aylarda gerilediğini zaten biliyoruz; ancak fiilen uygulanan en yüksek faiz ortalamadaki gibi öyle hemen ve aynı ölçüde düşmüyor. İşte bu yüzden de iki faiz arasındaki makas biraz daha açılabilir.

Vatandaşa 1, kime 2?

Üç aya kadar vadeli olanlar dışındaki vadelerde vatandaşa verilen ortalama faizi 1 kabul edersek, birilerine fiilen uygulanan en yüksek faiz olarak yaklaşık 2 veriliyor.

Vatandaşa 1; kime ve kimlere 2 ve de hangi gerekçeyle?

Bu 2 faizi alan tabii ki pek memnundur da, bu faizi kimin verdiği ve niye verdiği de çok önemli.

Kimi çevrelere göre bu faiz çok yüklü miktarda mevduatı olan bazı sivil toplum kuruluşlarına ve elinde nakit bulunan şirketlere uygulanıyor. Bilemeyiz!

Oranlar çok dikkat çekici

Fiilen uygulanan en yüksek faizde bazı vadelerde çok ilginç oranlar söz konusu.

Sanki bu yüksek faizi bir tek banka bir tek müşteriye uyguluyor gibi bir görüntü var.

Bir aya kadar vadelide ara ara yüksek oranlar görülmekle birlikte daha çok yüzde 26.50’lik orana rastlanıyor. Örneğin son üç aydır bu oran sabit.

Üç aya kadar vadelide mart ve nisanda yüzde 29.95’lik oranın oluşması tesadüf olabilir mi?

Bir yıl ve daha uzun vadelide küsuratlı sayılmayacak oranlar uygulandığı dikkati çekiyor. On ayın altısında yüzde 27 oranını görüyoruz. İki ay yüzde 30.10 uygulanmış, bir ay yüzde 27.20, bir ay da yüzde 25. Bu oranlar bir banka tarafından bir kişi ya da kuruma uygulanmış gibi görünmüyor mu sizce de?

Kamu bankalarının en yüksek faizi daha düşük

Fiilen uygulanan en yüksek faiz Merkez Bankası verisi. Merkez Bankası bu veriyi hem tüm bankalar için, hem kamu bankaları için açıklıyor.

On ay, beş vade grubu, dolayısıyla elli oran. Hem tüm bankalar için, hem kamu bankaları için açıklama yapılıyor, yani toplamda yüz oran.

Kamu bankalarının oranı diğer bankalardan düşük. Bunun tek istisnası var.

Temmuz ayında bir aya kadar vadelide fiilen uygulanan en yüksek faiz kamu bankalarında da yüzde 27.43 olmuş.

Bu oran iki türlü yorumlanmalı. Birinci yorum; söz konusu ay bir kamu bankası ya da kamu bankalarının birkaçı da özel bankalar gibi yüzde 27.43 faiz verdi.

İkinci yorum; o ay özel bankaların faizi daha düşüktü ama kamu bankası ya da bankaları faizi yüzde 27.43 olarak uyguladı ve tavan bu oran oldu.

Çünkü unutmayalım; tablomuzda da yer verdiğimiz liste kamu, özel, yabancı tüm mevduat bankalarını kapsıyor. Yani en yüksek oranda tüm bankalar ve kamu bankaları eşit olduğunda bunun hangi banka grubundan kaynaklandığını bilme şansımız yok.

Merkez Bankası’nın açıklama yetkisi yok

Soruyoruz sormaya “Bu faizi hangi banka, kime ve niye veriyor” diye ama bu sorunun muhatabı verileri açıklayan Merkez Bankası değil. Merkez Bankası’nın bu konuda herhangi bir açıklama yapması söz konusu olamaz.

Zaten fiilen uygulanan en yüksek faizle ilgili metaveride Merkez Bankası Yasası’na atıfta bulunularak şöyle deniliyor:

“Banka, toplanan istatistiki bilgilerden kişisel ve özel nitelikte olanları yayımlayamaz, açıklayamaz, BDDK dışında resmi veya özel herhangi bir makama veremez. Bu bilgiler istatistiki amaçlar dışında ve ispat aracı olarak kullanılamaz. Bu hüküm gereğince veriler gizlilik ilkesi çerçevesinde değerlendirilecek ve üçüncü kişilere açıklanmayacaktır.”