Bu defa farklı mı? “Ahmaklığın tarihi” öyle demiyor

Harvardlı iki ünlü ekonomist, Kenneth Rogoff ve Carmen Reinhart beş kıtada 66 ülkeyi inceleyerek krizlerin tarihini yazdılar. Bu kapsamlı çalışmaya “ahmaklığın tarihi” dediler. Kitap 2008 krizinin hemen ardından 2009 yılında yayımlandı. Bir yıl sonra 2010’da ise benim de Genel Yayın Yönetmeni olduğum CNBC-e kanalı 10’uncu yılını bu kitabı Türkçe ye kazandırarak kutlamak istedi. Türk televizyonculuk tarihinin gelmiş geçmiş en itibarlı birkaç markasından biri olan CNBC-e maalesef uzun ömürlü olamadı. Hatta hem bu kitabı hem de bunun gibi kaliteli onlarca kitabı Türkiye’ye kazandıran NTV Yayınları da kapandı ama “Bu Defa Farklı”, neredeyse klasik bir eser haline geldi. Çünkü finansal krizler üzerine yayımlanmış en iyi birkaç ampirik çalışmadan biriydi. Yüzlerce yılı kapsayan geniş bir veri kümesini bir araya getirdiği için önemli bir referans kitabı oldu.

Türkçe baskısında kaleme aldığım sunuş yazısında “800 yıllık tarih gösteriyor ki, ekonomi penceresinden bakıldığında değişen çok da fazla bir şey yok. İnsanoğlu başına gelen felaketlerden ders çıkarmamış. Oysa bu detaylı analizden anlıyoruz ki yaklaşan krizleri öngörmek o kadar da zor değilmiş. Toplumsal ve bireysel hafızaların kısa süreli olmasının, geçmişten ders alma güdümüzü nasıl zayıflattığını kitap bize bir kez daha hatırlatıyor,” demiştim. Bu değerlendirme 10 yıl önceydi. Aradan geçen 10 yılda değişen fazla bir şey olmadığını gördük. Her krizde yeni bir durum ile karşılaştığını zanneden ekonominin aktörleri ve ülkelerin yöneticileri, paradigmanın değiştiğine kendilerini inandırmaya devam ediyorlar. “Bu defa öncekilerden farklı” demeyi sürdürüyorlar. Oysa borç krizleri, finansal çöküşler, ekonomik bunalımlar 800 yıl boyunca biçimsel olarak değişse de özünde hep birbirini tekrarlamış durmuş. Kitabı okuyanlar, geçmişteki örneklere bakanlar aslında krizleri öngörmenin o kadar zor olmadığını görüyorlar.

İbn-i Haldun “Geçmiş geleceğe, suyun suya benzemesinden daha çok benzer” demiş ama galiba Sultan 2. Abdülhamit’in ünlü sözü krizlerin tarihini daha iyi açıklıyor. “Tarih değil, hatalar tekerrür ediyor” demiş Abdülhamit. Bu durumda yazıya son noktayı Albert Einstein’in çarpıcı tespiti ile koyalım: “Delilik, aynı şeyi tekrar tekrar yapıp farklı sonuçlar beklemektir.”