Bölgesel teşvik sisteminin iç göç karnesi
2012’den bu yana uygulanmakta olan 6 bölgeli teşvik sisteminin ekonomik ve sosyal açıdan performansını değerlendirmeye devam ediyoruz. Dizimizin son parçası olan bugünkü yazımızda soruna iç göç açısından bakacağız.
İç göç bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarının bir sonucu olduğu gibi bölgeler arasındaki uçurumu bizatihi artıran da bir faktör. Bu nedenle bir kısır döngü yaratma potansiyeline sahip. Kısırdöngünün kırılması, sorunun çözümü ve hafifletilmesi açısından belirleyici öneme sahip.
2012’den bu yana uygulanan 6 bölgeli teşvik sistemi, bu kısırdöngü çarkını bir nebze bile olsa kırabildi mi?
Bunu değerlendirebilmek için teşvik bölgelerine göre iç göç profilinin 2012 ve 2019 yıllarındaki durumunu karşılaştırıyoruz. 2020 yılı göç profilini belirleyen başat faktör COVID-19 salgını ve kapanma önlemleri olduğu için karşılaştırmayı 2019 yılı sonuçlarıyla yapmayı tercih ettik.
Buna göre 7 yıllık uygulama sonrasında ortaya çıkan tablo şöyle:
- En gelişmiş illerin yer aldığı 1. Bölge ile gelişmiş illerin yer aldığı 2. Bölge net göç almaya, orta gelişmiş ve geri illerin yer aldığı diğer 4 bölge ise net göç vermeye devam ediyor. Temel göç profilinde bir değişiklik olmamış.
- Dahası en gelişmiş illerin yer aldığı 1. Bölge’nin net göç alma hızı katlanmış. 2012’de binde 3.67 olan net göç alma hızı, 2019’de binde 8.03’e tırmanmış.
- Dengelerde 1. Bölge lehine büyük bir değişiklik olurken 2. Bölge’nin bile çekim gücü zayıflamış. 2. Bölge’nin net göç alma hızı binde 3.58’den binde 1.08’e gerilemiş.
- Diğer teşvik bölgeleri net göç veren bölgeler olmaya devam etmekle kalmamış, teşvik mantığının tam tersine sorunu ağırlaştıran bir gelişme ortaya çıkmış. 2012 yılında en yoksul illerin yer aldığı 6. Bölge dışındaki 3, 4 ve 5. Bölge’nin net göç verme hızları ılımlı bir düzeydeydi. 2019 yılına gelindiğinde geri kalmış illerin yer aldığı 4. ve 5. Bölge’nin net göç verme hızlarının da yüksek düzeylere tırmandığını görüyoruz.
- En ürkütücü durum ise ikinci grup çok geri illerden oluşan 5. Bölge’de ortaya çıkmış. 5. Bölge’nin net göç verme hızı, neredeyse 8’e katlanarak binde 2.16’dan binde 16.19’a fırlamış.
- Geri illerden oluşan 4. Bölge’nin net göç verme hızında da binde 2.95’ten binde 8.44’e radikal bir artış meydana gelmiş.
- En geri illerden oluşan 6. Bölge’nin net göç verme hızında binde 11’den binde 9.5’e düşüş şeklinde hafif bir gerileme var. Ancak bu bölgede ekonomik ve sektörel büyümede açık ara en belirleyici sektörlerin eğitim, sağlık ve güvenlik sektörleri olduğunu hatırlarsak, bunda dışarıdan zorunlu memur göçünün ciddi bir katkısı olduğunu kabul etmek gerekir.
Bu tablo, mevcut teşvik sisteminin 7 yıllık uygulama sonrasındaki iç göç karnesinin de çok zayıf olduğunu gösteriyor.