BİST 100 şirketlerinin karlılığı düşüyor

BIST 100’e giren firmalar 30 Eylül 2024 finansalları geçen hafta tamamlandı ve KAP duyuruları tamamlandı. Banka, sigorta ve banka sahibi Koç Holding ve Sabancı Holding’i dışarıda tutarak 78 firma üzerinden yaptığımız analiz oldukça ilginç sonuçları ortaya çıkardı. Önce satışlar ile başlayalım. Karşılaştırmalar 2023/9 ay ile 2024/9. ay karşılaştırmasının sonuçları,

1. Net satışlar reel yüzde 2,1 artarak 5,243 milyar TL’den 5,351 milyar TL’ye ulaştı. Bu firmalardan sadece 33’ü karlılığını artırırken 45 firmanın karlılığı azaldı. Analizi biraz daha detaylandırırsak reel büyüme Türk Hava Yolları ve Pegasus’tan kaynaklı. Bu iki şirketimizi analizden çıkarır isek satış büyümesi yüzde – 2,4 negatif. THY yüzde 54 ve Pegasus yüzde 62 büyüdü reel ve sırasıyla satışları 552 ve 84 milyar TL oldu. Aynı zamanda bu iki şirketimizin ödemeler dengesinin pozitif olmasında olumlu etkileri var.

2. Şirketlerin operasyonel karlılığının ölçülmesinde önemli kriter olan EBİTDA veya FAVÖK (Amortisman, Faiz ve Vergi Öncesi Kar) hem mutlak değer hem de oran olarak düştü. 2023/9. ayda yüzde 15 ve 785,2 milyar TL EBİTDA elde eden şirketler 2024/9. ayda marj yüzde 12,8’e düşerek 683.7 milyar TL olarak gerçekleşti. Karlılığın azalması ve artan finansman giderleri şirketlerin nakit akışını çok zorlaştırıyor.

3. EBİTDA’daki olumsuz trend net karlılıkta da görünüyor. 2023/9. ayda 382.3 milyar TL ve yüzde 7,3 olan net kar, 2024/9.ayda yüzde 6,1’e düşerek 328.6 milyar TL olmuştur. Düşen karlılıklar faaliyetlerin finansmanı ve yeni yatırımlar açısından negatif bir faktör.

4. Öz kaynaklar enflasyon muhasebesinin getirdiği uygulama değişikliği ile hızlı artarak 1,813 milyar TL’den 4,073 milyar TL’ye ulaştı ve artış oranı yüzde 125. Öz kaynakların toplam varlıklar içindeki payı yüzde 44,3 olmuştur.

5. Şirketlerin Net finansal borcu hızlı artmaktadır. Artış oranı yüzde 86. 2023/9. Ayda 625.4 milyar TL olan net finansal borç 1,160.5 milyar TL’ye ulaştı. Dolayısıyla 2024 yılında ortalama yüzde 54’e ulaşan TL kredi maliyetleri nedeniyle faiz yükü şirketlerde çok arttı.

6. Borç ödeme kapasitesini gösteren en önemli rasyolardan biri olan Net Finansal Borç/EBİTDA oranı 2023/9. Ayda 0.8X iken 1.7X’e çıktı ve şirketlerin borç ödeme kapasitesi çok hızlı düştü. Oranı biraz daha açıklarsak geçen yıl ürettiğimiz EBİTDA ile finansal borçlarımızı 9.6 ayda ödeyebilir iken şimdi 20.4 ayda ödeyebiliyoruz.

7. Genel olarak BDDK verilerine göre geçen 9 ayda 743 milyar TL faiz ödeyen şirketlerin bu yıl ödedikleri faiz 2,113 milyar TL olup artış oranı yüzde 184’dür. Faiz giderleri aşırı arttı.

8. 11 Kasım 2024’te 265 milyar TL olan Tahsili Gecikmiş Alacaklar (TGA) bir ay içinde yüzde 5 artarak 278.7 milyar TL’ye ulaşmıştır. TGA hala oran olarak düşük olmakla beraber düşen banka karlılıkları ve artan bir trend nedeniyle üzerinde durulması gereken konu.

Sonuç olarak şirketler 2024 yılında çok zorlanıyor faaliyetlerini sürdürebilecek operasyonel nakit akış yaratmakta. Türkiye pahalanıyor. Satış tarafında yavaşlayan talep ve değerlenen TL etkili olur iken iş gücü ve hizmet maliyetlerine dayalı olarak artan maliyetler nedeniyle karlılıklar baskı altında. Kısa sürede de katma değerli ürün üreterek bu işin içinden çıkmak mümkün değil zamana ihtiyaç var. O zaman yapmamız gerekenler,

1. Daha etkili ve çok çalışarak şirket içindeki verimliliğimizi artırmamız lazım.

2. Maliyet yönetimi için “her taşı kaldırarak altına bakmak” neden bu harcamayı yapıyoruz? Alternatif olarak neler yapabiliriz? Bakmamız lazım.

3. Değerli ürün üretmek için şirket içinde inovasyon ve yenilik takımı kurarak bir başlangıç yapmamız lazım.