Birleşik Krallık ile yapılan anlaşmada menşe detayları belli oldu

Son dönemin en çok konuşulan ve Birleşik Krallık (BK) ile imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması’na (STA) ilişkin menşe yönetmeliği nihayet yayınlandı. BK ile aramızdaki ticarette tarifeden yararlanmak için eşyaların menşe kazanma kuralları bu yönetmelikle netleşmiş oldu. Böylece anlaşmanın yürürlüğe girmesi için önemli bir eşik aşılmış oldu. Bu noktadan sonra her iki ülkede yürürlüğe ilişkin alt düzenlemeler yayınlanarak bu ay içinde anlaşmanın yürürlüğe girmesi bekleniyor.    

Her ne kadar STA 29 Aralık’ta imzalanmış olsa da anlaşmanın yürürlüğe girebilmesi için AB ile BK arasında imzalanan STA ile bizim anlaşmanın uyumlu hale getirilmesi gerekiyor. Bu uyumluluk zaman alacağı için de bir geçiş dönemi öngörülüyor. Anlaşma yürürlüğe girene kadar da anlaşma kapsamında belirlenen menşe belgelerinin ibraz edilmesi şartıyla ithalat vergileri teminata bağlanıyor.

Sadece AB girdileri kümülasyona konu ediliyor

29 Aralık’ta imzaladığımız STA ekinde yer alan menşe metni, AB ile BK arasında imzalanan STA’dan farklılıklar gösteriyordu. AB ile olan gümrük birliğimiz nedeniyle AB’den farklı bir STA’yı BK ile yapmamız mümkün olmuyor. Bu nedenle bu farklılıkların giderilmesi gerekiyordu ve 14 Nisan itibarıyla da gideriliyor.

Yeni protokolde en öne çıkan konu menşe kümülasyonu. Protokole göre Türkiye veya Birleşik Krallık’ta imal edilen eşyada sadece Avrupa Birliği menşeli girdilerle kümülasyon yapmak mümkün oluyor. Daha evvel yayımlanan protokolde Avrupa Birliği menşeli ürünlerin yanı sıra İsviçre (Liechtenstein dahil), İzlanda, Norveç veya AB’nin taraf olduğu kümülasyon anlaşmalarına üye ülke menşeli girdilerle menşe kümülasyonu uygulamak mümkün oluyordu. Diğer taraftan, Türkiye veya Birleşik Krallık’ta menşeli olmayan girdiler üzerinde gerçekleştirilen üretim diğer taraf menşeli olup olmadığının belirlenmesinde, ilk yapılan üretimin tedarikçi beyanı veya eşdeğer bir belge ile tevsik edilmesi kaydıyla dikkate alınacağına yer veriliyor. 

Otomotivde bir geçiş dönemi öngörülüyor

AB ile BK arasında otomotiv sektörüne yönelik aşamalı geçiş bu protokolle bizim anlaşmaya da aktarılıyor. Özellikle 8507, 8702, 8703, 8704 tarife pozisyonlarında yer alan elektrikli akümülatörler ve elektrikli vasıtalar için 31.12.2026 tarihine kadar geçerli olacak geçici ve 2 aşamalı menşe kurallarına protokolde yer veriliyor. İlk iki yıl %60, ikinci iki yıl %55 ve 2027’den sonra ise %45’i geçmeyen imalat menşe kazanımı için yeterli görülüyor. Tercihli tarifeden, yani indirimli vergi oranlarından yararlanabilmek için ülkemizde veya BK tarafından ilk iki yıl aracın fabrika çıkış fiyatının %60’ına kadar başka ülke girdileri kullanılabiliyor ve anlaşma kapsamında Türk menşe kazandığı için indirimli vergiden yararlanılıyor. 

Benzer bir durum elektrikli araçlar için en önemli parça olan batarya cinsi ürün için de geçerli görülüyor. Bataryanın menşe kazanı kuralı olarak %70, %40 ve %30 olarak aşamalı bir geçiş öngörülüyor.

Ne yapılmalı?

AB ile olan gümrük birliği, BK ile yaptığımız STA’yı etkiledi ve AB’nin BK ile yaptığı anlaşmaya uygun şekilde kendi anlaşmamızı revize ettik. Bu bağlamda, BK ile daha avantajlı bir anlaşma yapma ihtimalimiz varken gümrük birliği nedeniyle bunu yapamıyoruz. Özellikle AB, BK’nin kendisinin dahil olduğu bir kümülasyona taraf olmasını istememesi nedeniyle, bir çapraz kümülasyon ya da başka bir kümülasyonu da biz BK ile hayata geçiremiyoruz. Bu nedenle, yeni dönemde AB ile gümrük birliğinin güncellenmesinde bu konunun kesinlikle ele alınması gerekiyor.

AB girdilerinin hem BK tarafından hem de bizim tarafımızdan menşe kümülasyonuna dahil edilmesiyle menşe kazanımında önemli bir konu da çözülmüş oluyor. İhracatımızda ciddi ithalat girdisi kullandığımız ve bu ithalat girdilerini de ağırlıklı AB’den yaptığımız düşünüldüğünde BK anlaşmasından daha çok faydalanacağımız söylenebilir. Ancak, burada kritik olan AB girdilerinin menşe ispatında kullanılması için AB menşeli olduğunu gösteren tedarikçi beyanı veya eş değer belgenin temin edilmesi. Tedarikçi beyanı bilinenden farklı bir formatta ve eş değer belgenin de ne olduğu açıklanmamış. Bu nedenle, BK’ye yapılan ihraçlarda AB girdileri ile menşe kazanılıyorsa bu belgelerin protokole uygun şekilde temin edilmesi gerekiyor.