Bir yıl daha bitiyor (II)

Bir önceki yazımda da belirttiğim gibi 2022 yılının bitmekte olduğuna üzülen olmadığı düşüncemi sürdürüyorum. 2022 yılı da, aynı 2019, 2020, 2021 yılları için söylediğim gibi bir an evvel daha da büyük kayıplara neden olmadan bitsin. Tabii ki yılların kabahati yok, ama son yılların insanlığa verilen zararlara dönem olarak zemin teşkili bizi üzen…

Bu yazımda, 2022 yılında dünya ekonomilerinde gerçekleşen gelişmeleri topluca ele almak istiyorum. Ancak pek olumlu bir kayda rastlayacağımızı hiç ummuyorum.

İlk tablomuzda GSYİH itibariyle bir sıralama yapalım; ABD bu kriterde dünyanın en büyük ekonomisi, Çin takip ediyor ama 6 trilyon $ fark var. Türkiye 23.sırada. Tabloya ilk 6 ülkeyi, Türkiye’yi ve son beş ülkeyi aldım. 

Kaynak:    IMF, tablo 10 Haziran 2022 de güncelleştirilmiştir.

Tablo bize durumu çok net anlatıyor, sıralamada kullanılan en anlamlı kriter GSYİH bazlı bir karşılaştırmadır. Bunun yanına istihdam hacmi, büyüme, enflasyon vb diğer ekonomi kriterlerini görmek yararlı olacak. Ancak bunların tamamı, küresel ekonomilerde 2022 yılı verileri olarak son derece kötümser değerler olarak önümüzde. Üstelik sadece devletler değil, AB gibi ülkeler topluluklarına bakınca da benzer kötümserliği veriyor.

DÜNYA Gazetesi yazarlarından üstat Osman Arolat’ın gazetede yayınlanan 17 Ekim 2022 tarihli yazısında belirttiği dünya ekonomilerinin yeni bir evreye girdiğine ilişkin satırları okumanızı önemle öneriyorum. 2022 yılının ekonomi bağlamındaki durumu ancak bu kadar kısa ve öz anlatılabilirdi. An itibariyle tüm dünya uluslarındaki halkların en çok ve en yakından ilgilendikleri konu, malûm enflasyon ve hemen arkasından da işsizlik, büyüme vd., ekonomi problemleri.  Ama hayat pahalılığı, geçim zorluğu, paranın satın alma gücünün değer kaybı, kısaca enflasyon her zaman hane halkının en temel sorunu olmuştur.

Dünya Bankası ve IMF tarafından 2022 Haziran’da güncellenen tabloda dünyanın en fazla enflasyona maruz kalan ilk beş ülkesi aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Son yıllarda, üst üste yüksek enflasyonla mücadele etmek durumunda kalan Türkiye de tabloya girmiştir. Dünya ekonomileri arasında %5000 ile Arjantin en yüksek enflasyonu olan ülke, %224 ile takipçisi Lübnan’dır. Bu kategoride ülkemizi görmek tabii ki üzücüdür.

Türkiye, henüz G-20 ülkeleri arasında, belki bir süre daha da kalacak. Ancak G-20 Listesinde sürekli revizyon altında olmasının tedirginliği var. 

G-20 enflasyon oranları şu şekildedir:

Bu yıl Endonezya’nın başkanlığını yürüttüğü G20’nin Liderler Zirvesi, “Birlikte Toparlanma Daha Güçlü Toparlanma” ana temasıyla 15-16 Kasım’da Bali’nin güneyinde yer alan Nusa Dua Yarımadası’nda düzenleniyor. Zirve, Endonezya Devlet Başkanı Widodo’nun, Kempinski’deki liderleri karşılama töreni ile başladı. Toplantıya T.C. Cumhurbaşkanı, Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Çin, Fransa, Almanya, Hindistan, Endonezya, İtalya, Japonya, Meksika, S. Arabistan, Güney Afrika, Birleşik Krallık, ABD ve AB katılıyor. Bu toplantıya Rusya Başkan düzeyinde katılmıyor, ancak Dışişleri Bakanı başkanlığındaki bir Rus heyeti toplantıda mevcut.

Gündem; 

- Doğayı hoyratça ve kötü kullanıyoruz,

- Nüfus planlaması yapmıyoruz,

- Çözüm aramak yerine derhal savaşmayı tercih ediyoruz,

- Nükleer deneylere devam ediyoruz,

- İklim konusuna özen göstermiyoruz,

- Bilimsel çalışmaları artırmamız gerekirken hiç de öyle davranmıyoruz,

- Silahlanmada neredeyse sınır tanımıyoruz.

- Ekonomi üzerine çalışmıyoruz, giderek kötüye yönlenmiş ekonomilerde bir suskunluk var,

şeklinde bir önceki yazımda sıraladıklarım.

Bu noktadan itibaren okurun ilgisini dağıtmadan söylemek istediklerime yer vermek ve daha özet olarak anlatmak istiyorum. Sayısal tabloların ifade ettiği gerçekler net biçimde ortada.

Küresel ülkelerde ekonomilerin sorunları da aynı şekilde, son derece aleni.

Peki, bunları herkes biliyor mu, karar vericiler, muhalefet edenler… 

O halde neden işler toparlanmıyor? 

Bu çok anlamı olan bir soru değil.

Ama yine de yanıtlamakta fayda var.

- Bu sorunlar apansızın ortaya çıkmadı. Hızlı ya da daha yavaş bir oluşum süresi ve evreleri oldu. Hatırlayalım ABD Hazine Bakanı Yellen uzun süre ABD’deki enflasyonun varlığını kabul etmedi. Keza FED Başkanı Powell’da öyle. Diğer yandan ECB Başkanı Lagarde’da AB’nde enflasyonun olamayacağını ileri sürüyordu, IMF Başkanı Georgieva da bu üst yöneticileri destekliyordu.

- Ekonomik kriz büyümekteyken hızlı bir şekilde bağlantılı diğer ekonomik krizler sırayla dünya sahnelerindeki yerlerini almaya başladı. Stagnation, hyperinflation, stagflation, vd.,

- Her yinelemekte yarar gördüğüm hususlardan biri de ekonomideki “Rocket and Feather Theory” fiyat artışlarının asimetrik yapısına ilişkin örneklemelerde kullanılan hızlı yükselişlerin çok yavaş düştükleri konusudur. 

- Özetle kanat genişliği çok açık olan çift koridorlu bir yolcu uçağının dar taxi yolunda manevra yapmasını beklemek gibi bir şey…

- Global sorun sadece ekonomilerde olsaydı yine de çözüm süresi çok kısa olmayacaktı ama biraz faizlerde yapılacak ayarlamalar gibi önlemlerle bir süre kazanılabilirdi. Ancak CoVid salgını tüm dünyada ağır yaralara neden oldu. Milyonlarca insan hastalandı, milyonlarca insan da öldü. (Bir önceki yazımda istatistik değerleri verdim.)

- COVID hayatı da ekonomiyi de durdurdu. İşte tam bu noktada Rusya Federasyonu ile Ukrayna gerginliği başladı. İki Vladimir’in anlaşmazlığı Zelenskiy ve Putin’i sahada karşı karşıya getirdi. Savaş. En fazla 3 ay sürer diyenlere haber verelim savaş 24 Şubat’ta başladı. Şimdilik 8 ay bitti, ama savaş devam ediyor.

İşte dünyanın durumu, durumumuz bu. Elbet sonlanacak ama harcanan zaman ve verilen önce manevi, beraberinde de maddi zararların giderilmesi, bilhassa ölümlerin telafisi imkânsız. Böyle devam ederlerse maddi kayıpların da telafisi olmayacak gibi görünüyor.

2019 ile başlayan ve halâ 2022 de bitmeyen sorunlar, kimsenin bir yıl daha bitiyor demesine zemin hazırlamıyor tabii. Erken de olsa biz herkese iyi ve mutlu yıllar dileyelim. Belki 2023 iyi bir yıl olur. Bizim için 2023 çok önemli. Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100.Yılı. Daha bu ilk asrın bitimi, nice yüzyıllara diyerek 100.Yıl kutlamaları yapacağız.