Bir sonraki durağımız Birleşik Krallık
Mehmet Altay Yegin
Uluslararası Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği
Yönetim Kurulu Başkanı
Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü uluslararası bilinirliği olan bir statüdür. Sistemin ticareti kolaylaştırıcı unsurlarından biri de karşılıklı tanıma anlaşmalarıdır.
Ticaretin kolaylaştırılması hedefleri doğrultusunda; Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası (AEO) sahibi firmaların uluslararası tanınırlığının önemli bir unsuru olan karşılıklı tanıma düzenlemelerinin tesisi amacıyla ülkemizdeki gümrük idaresi ile diğer ülke gümrük idareleri arasında karşılıklı tanıma düzenlemelerine yönelik müzakereler sürdürülmektedir.
Türkiye ile Avrupa Birliği arasında AEO karşılıklı tanıma anlaşmasının “Birinci İstikşafı Teknik Toplantısı” 21-22 Ekim 2013 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmişti. Bununla birlikte, siyasi gerekçelerle taraflar arasındaki tam üyelik müzakereleri tıkanmış durumda bulunduğundan, AEO’nun karşılıklı tanınmasına ilişkin görüşmelere de tam üyelik sürecinin ilerlediği dönemlerde devam edilmesinin uygun olacağı değerlendirilerek, anılan teknik toplantılar sonlandırılmıştı.
2019 yılına gelindiğinde ise AEO alanında ülkemizin kaydettiği gelişmeler çerçevesinde, sürecin yeniden başlatılabilmesi amacıyla AB ile AEO karşılıklı tanıma düzenlemesi alanında iş birliği yapılmasına yönelik ülkemiz görüşlerinin 19 Aralık 2019 tarihinde gerçekleştirilen Türkiye-AB Gümrük İş birliği Komitesi'nin 50’nci toplantısı gündemine alınması düşünülmüşse de görüşmeler sırasında bu konuya değinilmemiştir.
26-27 Ekim 2022 tarihlerinde Türkiye-Avrupa Birliği temsilcilerinden oluşan Gümrük Birliği Ortak Komitesi’nin (GBOK) 38. Dönem Toplantısı gerçekleştirildi. Söz konusu toplantıda ele alınan hususlar arasında Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü’ne (YYS) sahip firmaların Karşılıklı Tanınması ile ilgili madde de yer aldı.
Toplantı başlıkları içerisinde YYS’li firmaların karşılıklı tanınması programının gümrüklerde iş birliğinin geliştirmesi ve tedarik zincirlerinin güvenliğinin sağlanması ve güçlendirilmesi için önemli araçlardan biri olduğu hususları yer almaktaydı. Görüşmelerde karşılıklı tanımaya ilişkin yol haritası belirlenmesi gerektiği konusunda da mutabakat sağlanmıştı.
Bu kapsamda, ilk aşamada mevzuat karşılaştırması ve ortak doğrulama ziyaretleri düzenlenmesi konusunda anlaşıldı. Ancak AB Komisyonu temsilcileri teknik çalışmalar devam etse de anlaşmanın tamamlama prosedürleri için AB’ye göre YYS karşılıklı tanıma anlaşmasının GİK kararı olarak da yapılabileceği dile getirildi. Bir başka anlatımla, AEO karşılıklı tanıma anlaşmasının başka bahara ertelenmesinin uygun olacağı ifade edildi.
Türkiye’nin ilk karşılıklı tanıma anlaşması 2014 yılında Türkiye - Güney Kore arasında imzalamıştır. Bunun başka bir özelliği, Güney Kore için bir Avrupa ülkesiyle imzalanan ilk karşılıklı tanıma anlaşması olmasıdır. Türk ve Kore halkları arasındaki ilişkilerin yıllar öncesine dayandığını ve iki ülke arasındaki köklü ilişkilerin ekonomik anlamda çeşitlenerek artacağını düşünülerek imzalanan anlaşma günümüzde halen “tek anlaşma” olarak önemini korumaktadır.
Güney Kore Gümrük İdaresi Başkanı Baek Un-Chan; Güney Kore ile Türkiye arasındaki ekonomik işbirliğinin 1957 yılında diplomatik ilişkiler kurulmasından bu yana devam ettiğini, 2013 yılında iki ülke arasında serbest ticaret anlaşmasının yürürlüğe girdiğini ve ticaret hacminin ilk yıl itibariyle bir önceki yıla göre yüzde 30 artış gösterdiğini ifade etmiştir.
Dünya Gümrük Örgütü (WCO) tarafından 2020 yılında yayımlanan AEO (Compendıum) özetine göre dünya üzerinde toplam:
- 87 iki taraflı ve 4 adet çok taraflı/bölgesel Karşılıklı Tanıma Anlaşmaları (MRA) bulunmaktadır.
- 78 anlaşma ise müzakere aşamasındadır.
Uluslararası platformlarda varlığı kabul edilerek yaygınlaştırılması teşvik edilen “Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü”nün küresel düzeyde geçerliliğinin sağlanması yönünden, bunların karşılıklı tanınması ve bu amaçla imzalanacak anlaşma sayılarının artırılması elzem görülmektedir.
Seneler sonra Türkiye ile Birleşik Krallık ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı arasında imzalanan serbest ticaret anlaşması, artık bir Avrupa Birliği üyesi olmasa da bu ülke ile Türkiye arasındaki ticaretin eski düzeyde muhafaza edilmesine olanak yarattığı gibi, mevcut ticaret hacmini de artırmıştır.
AEO statüsünün karşılıklı tanınmasına yönelik olarak Türkiye ile AB arasındaki görüşmelerden fazla mesafe alınamadığı açıktır. Hali hazırda sadece Güney Kore ile karşılıklı tanıma anlaşmamız olduğu AB, Kazakistan, Rusya, Birleşik Krallık, Gürcistan, Çin ve Hong Kong ile istikşafı görüşmelerin devam ettiği bilinmektedir.
Öte yandan, karşılıklı tanıma için kamu otoritelerinin müzakeresi kadar her iki tarafta yer alan AEO statüsüne sahip şirketlerin birbirleri ile ilişkilerinin geliştirilmesi de önem arz etmektedir. Bu bağlamda, uluslararası statü kazanan derneğimiz yönetim kurulundan oluşacak bir delegasyon ile Türkiye’nin gerçekleştirdiği ihracat sıralamasında ikinci sırada yer alan, AEO statüsüne sahip 1.117 firması bulunan ve iki yıl önce Serbest Ticaret Anlaşması imzaladığımız Birleşik Krallık’ta AEO’lu firmaların tesislerinde ziyaret edecek ve iş akış süreçlerini inceleyeceğiz.
Ayrıca temaslarımız sırasında İngiltere Gelir ve Gümrük İdaresi’ni de (HM Revenue&Customs) ziyaret edip Birleşik Krallığın karşılıklı tanıma anlaşmaları süreçleri hakkında bilgi alma fırsatını da yakalayacağız.