Binance/FTX: Dünyaya bir Elon Musk yetmedi!
Dünyaya bir Elon Musk yetmezmiş gibi, ikinci Elon Musk da kripto varlık piyasalarından çıkıyor: CZ. Tam ismi Changpeng Zhao. Çin’de doğmuş ama Kanada’da büyümüş. CZ, dünyanın en büyük kripto varlık borsası Binance’in sahibi. Salı günü attığı tvitte en büyük rakibi FTX’i satın alacağını açıkladı. Ben, perşembe sabahı bu yazıyı yazarken, CZ bu alımdan vazgeçtiğini açıklamıştı. Önümüzdeki günlerde neler olacağını göreceğiz. Bu satın alma nihayete erse de ermese de son birkaç günde yaşananlar kripto varlık piyasalarının hal ve gidişatı açısından önemli. Gelin bakalım.
FTX’in kurucusu Samuel Bankman-Fried 1992 doğumlu. Birkaç gün öncesine kadar dünyanın en zengin adamlarından biriydi. Annesi ve babası Kaliforniya’da Stanford Hukuk Fakültesi’nde hoca. Sam de akıllı bir çocuk. Okulu bitirdikten sonra, 2017’de Japonya’daki bitcoin fiyatlarıyla global piyasadaki fiyatlar arasında marj olduğunu fark edip buradan para kazanan bir “trading” işi kurmuş/ Sam arbitrajdan para kazandıkça işi büyütüp tüm dünyada kripto varlık piyasalarında “piyasa yapıcı” olmuş. Piyasa yapıcılar, farklı yer ve borsalar arasındaki fiyat bağlantılarının kurulmasını sağlıyor. Mesela TL/bitcoin piyasasındaki fiyatların Dolar/bitcoin fiyatına yakınsamasını. Geleneksel menkul kıymet ya da döviz piyasalarında yapılan işi Sam, tüm dünyadaki kripto varlık piyasalarında yapmış. Sam, 2019’da bu işi bir adım daha ileri taşıyarak FTX’i kurdu.
FTX’in ilk yatırımcısı ilginç bir şekilde Binance. Ancak FTX büyüyüp Binance’e rakip olunca, Binance hisselerini satmak istedi. Ocak ayında FTX’in değeri 32 milyar doları bulmuştu. Bu şirketler halka açık değil. O nedenle son yatırımcısının aldığı hissenin fiyatına bakarak şirketin değerini hesaplıyoruz. Binance’in FTX’teki hisselerini bu değerlemelerden nakde çevirmesi zor olunca, Binance hisselerinin karşılığında FTX’in çıkardığı tokenlardan aldı. İşin ilginç kısmı burada. Bazı kripto varlık borsaları kendi adlarına kripto varlık ihracı yapıyor. Bu varlıkları kullanarak mesela işlem komisyonlarını indirimli ödüyorsunuz. Varlıkların karşılığında müşterilerden toplanan paralarsa borsaların elinde. Binance’in bu şekilde çıkardığı BNB isimli token dünyada en çok işlem gören beşinci kripto varlık. Türkiye’de de bu şekilde fonlama yapan borsalar var.
Geçen hafta ortaya çıktı ki, Sam, FTX’in çıkardığı tokenları rehin gösterip 7 milyar dolar kredi almış, o kredilerle de işini büyütmüş. Bir yandan da iddia o ki, Sam’in lobicileri ABD’deki regülatörlere “Binance’in sahibi CZ Çinli, bunların ne yaptığı belli değil” diye dedikodu yapıyormuş. Yani Sam, genç yaşının verdiği heyecanla iki temel kuralı ihlal etmiş: Birincisi, finansal kuruluşların çıkar çatışmasından kaçınması lazım. Kendi kripto varlığını çıkaran borsa, bu varlıkta hem tahtaya hem varlığa sahip. Aynı zamanda müşteri paralarını istediği gibi kullanıyor. İkincisi, lobicilik yaparken rakipler hakkında dedikodu yapılmaz. Çünkü kulaklarına gider. CZ de hakkındaki dedikodulara kızmış olacak ki, geçen hafta 529 milyon dolar değerindeki FTX tokenlarını satacağını açıkladı. Açıklamayı müteakip FTX tokenının fiyatı düşünce, bunları rehin gösterip krediyle büyüyen FTX battı. CZ de önce FTX’i devralacağım, dedi. Bir gün sonra due diligence (ayrınıtılı inceleme) sonucunda vazgeçtim, dedi. Bırakın incelemeyi, bir günde böyle bir due diligence için ekip bile kurulabilir mi?
Zenginin malı züğürdün çenesini yormaya devam ediyor. Biz kripto varlık piyasalarındaki etkilere bakalım. Bu gelişmelerle küresel regülasyon tartışmaları yeniden alevlenecek. Doğru düzgün regüle edilen bir piyasada ne Sam bu pozisyonları alabilirdi ne de CZ spekülatif bir tvit atıp en büyük rakibini batırabilirdi (en azından bunun sonucu olarak birkaç sene hapse girerdi). Ancak, kripto varlık regülasyonları tek tek ülkelerin yapabileceği bir iş değil. Çünkü büyük ekonomilerde regülasyonlar sıkılaştıkça borsalar offshore veya küçük ülkelere gidiyor. Mesela FTX Bahamalar’a taşınmıştı. Binance’in tam olarak nerede kurulu olduğunu bilmiyorum. Bir ara Seyşeller’deydi. Bu nedenle, kripto regülasyonlarının OECD’nin vergi anlaşmaları gibi mutabakatla oluşturulması lazım. Haftaya Bali’de yapılacak G20 toplantısından bu konuda güçlü mesajlar çıkabilir.
Bundan sonra CZ’in önünde iki yol var: Ya 10 yıl önce Mark Zuckerberg’in Facebook’ta yaptığını yapıp, vurup kırarak büyüyecek. Ya da makul ve itidalli bir büyüme stratejisini tercih edecek. Birinci senaryo, yerel hassasiyetleri ve ulus devletleri takmamak demek. CZ’in ABD’nin önde gelen iş dünyası yayını Fortune ve Elon Musk’ın konsorsiyumu içindeki Twitter’da hissedar olduğunu da biliyoruz. Finansal gücünü medya gücüne dönüştürerek kamuoyunu etkilemeye çalışması, sosyal medyaya göre çok daha regüle bir alan olan finans sektöründe kısa sürede ulus devletlerin tepkisini çekecektir. Diğer yandan, Zuckerberg’in aksine CZ’in çevresine paydaş ilişkilerinden anlayan isimler topladığını da biliyorum. Eğer onlara kulak vermeyi başarırsa daha makul bir yol izlemesi muhtemel. Kripto varlıklardaki regülasyon savaşının sosyal medyadan çok daha hızlı ve şiddetli olmasını bekliyorum.