Bilim liderliğinde kadınlar
9. Birleşmiş Milletler(BM) Uluslararası Bilimde Kadın ve Kız Çocukları Günü “Bilim Liderliğinde Kadınlar: Sürdürülebilirlikte Yeni Bir Dönem” teması ve Bilimi Düşün…Barışı Düşün...” alt temasıyla 11 Şubat 2024’te kutlandı. Yaşamda aslında her yerde olan, çoğu yerde maalesef adı bile olmayan, görünmez kabul edilen kadın bilim ve teknoloji için daha çok alanda yeteneklerini daha çok göstermelidir. Bunun için kadının katılımı güçlendirilmeli, yeni bakış açıları kazandırılmalı. Böylece sürdürülebilir kalkınma için kadın zorlukların üstesinden gelebilerek tüm yeteneklerini her yerde kullanabilir.
8-9 Şubat 2024 tarihindeki BM Genel Merkezi’ndeki asamblede, Newyork’ta, kadının liderliği, sürdürülebilirlik yönetiminin çevre, sosyal, ekonomi üçlüsü ile bilim liderleri, üst düzey resmi erk, iş dünyası ve uluslararası kuruluşlarca tartışılarak, cinsiyet eşitliği sağlanması, kız çocukları ve kadınların güçlendirilmesinin sadece ekonomik kalkınmaya değil BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları için ilerlemeye vereceği önemli katkı odağında ortaya kondu. Gelen davet üzerine Gedik Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hülya Gedik konuşma yaptı. Benim için Gedik adı önce kaynak teknolojisi ve kaynak için kadın emeği demektir. H. Gedik, çalışan kadının ve gelecek nesillerin güçlendirilmesi için kadın için yine kadının destek vermesi gereğini Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e de vurgu yaparak, yeni ve ezber bozan bir meslek olarak kadın kaynakçının sanayi için önemini anlatarak büyük alkış aldı.
Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik(STEM) eğitimi, tüm düzeylerde, dünya genelinde yıllarca cinsiyet farkı ile sürdü. Ulusal ekonomiler için STEM kritik kabul edilse de, gelişmişlik düzeyleri ne olursa olsun pek çok ülke STEM’de cinsiyet eşitliğini sağlayamadı. Kadınlar yükseköğretime katılımlarını artırma yönünde muazzam ilerlemeyi başarsalar da STEM disiplinlerinde hâlâ yeterince temsil edilmiyor. BM verisine göre: kadınlara genellikle erkek meslektaşlarından daha az araştırma bursları verilmekte; tüm araştırmacıların %33,3'ünü kadınların temsil etmesine karşın ulusal bilim akademilerinin üyelerinin yalnızca %12’si kadın; yapay zeka gibi ileri teknoloji alanlarındaki profesyonellerin yalnızca %22’si kadın; kadınlar hâlâ mühendislik mezunlarının yalnızca %28’ini, bilgisayar bilimleri ve bilişim mezunlarının ise %40’ını oluşturuyor; kadın araştırmacıların çalışmaları bilimsel endekslerdeki yüksek etki değerli dergilerde yeterince yer almıyor;kadınlar terfilerde sıklıkla göz ardı ediliyor.
Günümüzde araştırma, bilgisayar, eğitim, fizik, hukuk, matematik, mühendislik, sağlık ve yaşam bilimi alanlarında STEM İşleri var. Çünkü STEM çoklu disiplini birleştirerek iş gücüne dönüştürüyor.Bilim ve teknoloji ilerlemesiyle yeni işler ve hiç duyulmamış iş tanımları çıkıyor.Büyük Veri Mühendisi gibi. Bazı profesyoneller 2030’da gereksinim duyulacak STEM İşleri %85’inin henüz mevcut olmadığını bildiriyor. Benim öngörüm “Sürdürülebilirlik Yönetimi” için beklenen çıktılarının teknik doğası gereği istihdamlarda STEM İşleri’nin önümüzdeki beş yılda hızla artacağı şeklinde.STEM sürdürülebilir kalkınmanın itici gücü, yeşil iş fırsatı demek. Başta kız çocuklarımızı hazırlamamız gerek.
Bilindiği gibi Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) sonuçlarında ülkemizdeki eğitim durumu içler acısı. STEM Eğitimi için iyi uygulamalar artsa da çok çalışmak gerek. Çok. STEM verimize erişemedim. Ülkemizde hangi başlığın verisine baksanız hep kız çocuk ve kadın için düşük. Yüksek Öğretim Kurulu(YÖK) 2022-2023 Akademik Yılı istatistiklerine göre öğretim elemanlarının %53,8’i erkek, %46,2’si kadın. Ancak ünvan yükseldikçe bu oran düşmekte. Kadın profesör oranı %33,0. İstanbul Teknik Üniversitesi(İTÜ) kadın akademisyen oranımız %46, kadın öğrenci oranımız ise %37. İTÜ’de STEM İşleri için yetkin mühendisleri 250 yıldır onurla yetiştiriyoruz. İTÜ Yapay Zeka ve Veri Mühendisliği Bölümü konusunda ülkemizin ilki olarak gururumuz.
Aralık 2023’te onuncu kuruluş yılımızı kutladığımız Sürdürülebilir Üretim Tüketim Derneği(SÜT-D) üyelerimizin yüzde yetmiş beşi STEM İşleri olan kadın, yüzde altmışı ise kırk yaş altında. 2024 SÜT-D Düşük Karbon Kahramanı Ödül başvurumuz açık. Konusunun ilki ve teki olan IX.İstanbul Karbon Zirvesi’ni 6-7 Mayıs 2024 tarihlerinde tescilli yeşil İTÜ Ayazağa Yerleşkesi’nde gerçekleştireceğiz. “İklim Değişikliği Kaynaklı Riskler, Fırsatlar ve Karbon Ticareti” temamız için iş dünyası bir araya gelecek. İklim değişikliği mücadelemiz ancak ve ancak bilim ve teknoloji tabanlı olabilir. Karbonsuzlaşma yolunda bilimde kız çocuk ve kadın önceliklenmeli. Ne mutlu ki kadın bilim insanları iklim eylemi ön saflarında yer alıyor ve bilimi savunuyor.