Bilançonun kaptanı CFO belirsizliği yenebilecek mi?
Haklısınız, hiç hayal etmediğimiz ancak gerilim filmlerinde görmeye alışkın olduğumuz bir senaryonun içinde yaşar gibiyiz. Hoş haksızlık etmeyeyim bazıları korku ve gerilim türünü sever, hatta ucundan ben de severim. Ama belirsizlik, önünü görememe, başka bir şey sanırım… Aklıma kaptanlar geldi. Gemi ne kadar teknoloji ile donatılmış olsa da deniz bu, sağı solu belli olmaz. Belirsizlikte yol almak zorundasın, tahmin ve öngörülerin pusulan olacak.
İşletmenin sürekliliği
Belki şaşıracaksınız ama finansal tablolar da bu şekilde hazırlanır. “İşletmenin sürekliliği -going concern” esastır ve bilançonun kaptanları da raporlama döneminin sona erdiği tarihten itibaren en az on iki aylık dönemi kapsayacak şekilde gelecek hakkında elde edilebilen bütün bilgileri dikkate alarak işletmenin sürekliliğini devam ettirebilme gücünü değerlendirir. Sonra da ekibine seslenir: “Tam yol ileri! UFRS/ TFRS Finansal Tablolar için hazırlıklar başlasın. Rotanızı kaybederseniz UMS/TMS 1, Finansal Tabloların Sunuluşu Standardı’ na kulak verin.” Yönetimin işletmeyi tasfiye etme veya işletmenin ticari faaliyetine son verme niyeti bulunmadığı ya da bunları yapmak dışında gerçekçi bir alternatifi olduğu sürece işletme, finansal tablolarını işletmenin sürekliliği esasına göre hazırlar. Yönetimin, değerlendirme yaparken, işletmenin sürekli olarak faaliyetlerini devam ettirebilmesini ciddi şekilde şüpheli hale getirebilecek olay veya koşullarla ilgili önemli belirsizliklerin farkına varması durumunda, bu belirsizlikler dipnotlarda açıklanır. Eğer ki işletme finansal tablolarını süreklilik esasına göre hazırlamıyorsa, bu durum ile birlikte finansal tabloların hangi esasa göre hazırladığı ve neden işletmenin sürekliliği esasının geçerli olmadığı açıklanır.
Tepenizde masmavi gökyüzü, önünüzde çarşaf gibi deniz olduğunda işletmenin sürekliliğinden bahsetmek miçoya bile kolay gelir, ama ya bu belirsizlik ortamında…
CFO’lara kulak verelim
Hepimiz COVID-19’un etkilerinin sadece sağlığımızla sınırlı kalmayacağının farkındayız. Ekonomik daralma, tedarik zincirindeki zorluklar, işletmelerin likidite ihtiyacındaki artış göz önüne alındığında önümüzdeki günler kolay geçmeyecek. Bakalım iş dünyasının ilk tepkileri neler? PwC (Denetim, Vergi ve Danışmanlık Hizmetleri Şirketi), 23 Mart haftasında, dünyanın çeşitli ülkelerden 150 tane CFO’ya (chief financial off icer - üst düzey finans yöneticisi) COVİD -19’un işletmelere olası etkilerini sordu. Anket sonuçlarına göre: CFO’ların %82’si COVID-19’un işletmeye önemli etkisinin olacağı düşünürken, bu oran Amerika’da %87. Şirketin hasılatı veya kâr-zararına negatif etkisi olacağını düşünenlerin oranı %80 iken pozitif etkileneceklerini düşünlerin oranı %4. %16’lık kesim ise mevcut durumun finansal tablolara etkisini tahmin etmenin zor olduğu görüşünde. Bu zor günlerde bir oyun oynayalım. Klasiktendir, genelde anketlerin ilk üç bulgusu vardır. Bakalım CFO’ların ilk üç endişesi ile sizin ki tutacak mı? CFO’ların gözünden en çok endişe edilen konular sırasıyla küresel ekonomik daralma (global recession), finansal etkiler (işletmenin ileriki faaliyetlerine, sermaye ve likidite kaynaklarına etkileri) ve talepte (tüketim) azalma. Sizi bilemem ama benim de birinci tahminim ekonomik daralma, küresek durgunluktu. IMF’nin (International Money Fund) açıklamalarına göre SARS’ın dünya ekonomisine negatif etkisi 40 milyar dolar olmuş. Varın COVID-19’u siz hesaplayın. Aramızda kalsın, the Economist bir hesaplama yapmış, COVID-19’un etkisinin SARS’ınkinden üç veya dört kat daha büyük olması bekleniyormuş.
Belirsizlikler ve tahminler
Yönetici finansal tabloları hazırlarken tahmin ve varsayımlar yapar. En basitinden şirkete açılmış davaya ayıracağı karşılık veya müşterisinden alacağının şüpheli hale gelip gelmediği gibi. Hele ki varlık ve yükümlülüklerin defter değerinde bir sonraki hesap döneminde önemli bir düzeltme yapılmasını gerektirebilecek önemli bir risk taşıyan geleceğe yönelik olarak yaptığı varsayımlar (assumptions) ve raporlama dönemi sonunda mevcut olan tahminlerdeki belirsizlik (estimation uncertainty) varsa, dipnotlarda hangi varlık ve yükümlülük kalemlerinin etkilendiğini açıklamalıdır. Bu açıklama TMS/ UMS 1, finansal tabloların sunuluşunun gerekliliğidir. Açıklamayanın vay haline! Bağımsız denetçi görüşünü görmek bile istemem.
Anlayacağınız bu belirsizlik ortamında kaptanların işi kolay değil. Finansal tabloları hazırlarken yapacakları tahmin ve varsayımlara özellikle maddi duran varlık, maddi olmayan duran varlıklar veya yatırım amaçlı gayrimenkuller gibi finansal olmayan varlıklarda değer düşüklüğü çalışmasında, finansal varlık diye sınıflanan alacaklardaki beklenen kredi zararları yani diğer bir deyişe şüpheli alacak karşılığı hesaplamasında, gerçeğe uygun değerden ölçülen varlık ve yükümlülüklerde, karşılık (provizyon) hesaplamalarında ve riskten korunma muhasebesinde daha fazla dikkat ve özen göstermeleri gerekecektir. Bir de üzerine risk notlarını da eklendin mi, kaptanların işi iş. Görünen o ki ekiplerinin desteklerine her zamankinden daha çok ihtiyaçları var.
Madem konumuz belirsizlik, ben de yazımı bitirmeden bununla ilgili bir soru sorayım. Sizce COVID-19 ne zaman biter ve şirketler normal faaliyetlerine ne zaman geri dönerler? Yanlış anlaşılmasın ben ne sağlıkçıyım, ne de doktor. Sizlerle CFO’ların tahminlerini paylaşıyorum. O yüzden bunların anket sonuçları olduğunu aklımızdan çıkarmayalım. Buna göre yöneticilerin %75’i üç ay içinde işlerin normal rayına oturacağını, %21’i bu sürecin üç ile altı ay alacağını, %7’si ise altı ay ve daha fazla süreceğini düşünüyor. Oyumu, çoğunluk gibi kısa zamanda normale döneceğimizden yana kullanmak istiyorum. Sağlıcakla kalın.