Bilanço esasına geçeceklere yönelik son hatırlatmalar
Abdullah KİRAZ
1- Giriş
Bu köşede içinde bulunulan zamanın ruhuna uygun sizlere hatırlatmaları yapmaya devam ediyoruz.
Daha önceki yazılarımda da ifade ettiğimiz üzere tacirlerin gerek vergi uygulamaları gerekse ticaret hukuku uygulamaları bakımından, tutmaları gereken defterleri ilgili makamlar tarafından belirlenen usul ve esaslarda ve belirtilen zamanlarda tasdik muamelesine tabi tutulması çok büyük önem arz ediyor.
Yılın sonuna bir hafta kalındığı bu günlerde; muhasebe meslek camiasının yakinen takip ettiği konulardan biri de: II sınıf tacir durumunda olup, işletme hesabı esasına göre defterleri tutulan vergi mükelleflerinin bir kısmının 2021 yılındaki yıllık alış, satış ve iş hasılatlarının Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen yeni hadleri (21.12.2021 tarihli ve 31696 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 534 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile belirlenen) ilgili kanun maddelerinde belirtilen oranlarda aşıp aşmadığı ve bu mükelleflerin 1.1.2022 tarihinden itibaren artık II. Sınıf Tacir olmaktan çıkıp I. Sınıf Tacir durumuna gelerek bilanço esasında defter tutması gerekip gerekmediğinin tespiti ve buna bağlı olarak bilanço esasındaki defterlerin tutulma usulüne (kağıt veya elektronik ortamda) karar verilerek buna uygun başvuru, tasdik vb. işlemlerin süresinde yapılmasını sağlamak. Şimdiden bu çalışmaları gerçekleştirecek tüm mali müşavirlere emekleri için teşekkürler…
Bugünkü yazımızla muhasebe meslek camiasına da katkı sağlamak adına; II. Sınıf Tüccarlardan yıllık alış, satış ve iş hasılatların kanunen belli edilen tutarları aşması nedeniyle I. Sınıf Tüccar olmayı gerektirecek durumun oluşması ve bu durumda defter tutma ödevinin sağlıklı bir şekilde yapılması için kısa ve özlü hatırlatmalar yapmaya çalışacağım.
2- Defter ve Kayıt Tutmak Bakımından Tacir Sınıfları
Vergi uygulamasında tüccarları defter ve kayıt tutma zorunluluğu bakımından aşağıdaki gruplara ayırmak mümkündür.
I. Grup: Kayıt ve Defter Tutma Zorunluluğu Bulunmayanlar: Esnaf Muaflığından Yararlananlar
II. Grup: Kayıt Tutma Zorunluluğu Bulunan Ancak Defter Tutma Zorunluluğu Olmayanlar: Basit Usulde Vergilendirilenler
III. Grup: Kayıt Tutma Zorunluluğu ile Birlikte Defter Tutma Zorunluluğu Olanlar: İşletme Hesabı Esasında Defter Tutanlar (II. Sınıf Tüccarlar) ile Bilanço Esasında Defter Tutanlar (I. Sınıf Tüccarlar)
III.A : II. Sınıf Tüccarlar: Yıllık Alış, Satış veya Gayri Safi İş Hasılatı Kanunda Belirlenen Hadlerin Altında Kalanlar: İşletme Hesabı Esasında Defter Tutanlar
III.B: I. Sınıf Tüccarlar: Yıllık Alış, Satış veya Gayri Safi İş Hasılatı Kanunda Belirlenen Hadlerin Üstünde Kalanlar: Bilanço Esasında Defter Tutanlar
3. II. Sınıf Tüccarlar Hangi Durumlarda 1.1.2022 Tarihinden İtibaren I. Sınıf Tüccar Halline Gelir?
Vergi Usul Kanunun 180 inci maddesine göre; iş hacmi bakımından II. sınıfa dahil tüccarların bir hesap döneminin iş hacminin 177'nci maddede yazılı aşağıdaki hadlerden % 20'yi aşan bir nispette fazla olması halinde veya arka arkaya iki hesap dönemi iş hacminin ilgili yıllar için 177'nci maddede belirtilen hadleri % 20'ye kadar herhangi bir oranda fazlalık gösterirse (hesaplamalarda dikkate alınan bu hadler her yıl Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile güncellenmektedir) bu şartların sağlandığı hesap dönemini takip eden hesap döneminden başlayarak I. Sınıf Tüccar haline geçer gelirler. Bu hale gelen vergi mükellefleri için de birinci sınıf tüccarların tutmaları gereken defterler tutulması gerekir.
Yukarıdaki tabloda A ve B sütunlarında yer verilen rakamlardan herhangi birini sağlayan 2020 ve 2021 yıllarında da II. Sınıf tüccar durumunda olan mükelleflerin 1.1.2022 tarihinden itibaren I. Sınıf tacir haline geleceklerdir. Ayrıca 2021 yılında işe başlayan ve 2021 yılı alış, satış, iş hasılatları (A) sütununda belirtilen hadleri aşan mükelleflerin de 1.1.2022 tarihinden itibaren I. Sınıf tacir haline geleceğini de hatırlatmakta fayda var, zira hesap dönemi iş hacmi %20 den fazla oranda aşılması halinde son iki yıllık iş hacimlerinin değerlendirilmesine ihtiyaç bulunmamaktadır. Tebliğlerle belirlenen hadlerin %20 den fazla bir oranda aşıldığı hesap dönemini takip eden hesap dönemi başından itibaren I. Sınıf tacir olarak defterlerin bilanço esasında tutulması zorunluluğu doğmaktadır.
2021 Yılında II. Sınıf Tüccar İken 2022 Yılında I. Sınıf Tüccar Olanlara İlişkin Yapılması Gereken İşlemler:
Bilindiği üzere, II. Sınıf tacirlere ait işletme hesabı esasında tutulan defterler 486 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca hayata geçirilen DEFTER BEYAN SİSTEMİ üzerinden elektronik ortamda tutulmaktadır. Bu sistem üzerinde defter kayıtlarını gerçekleştiren mali müşavirlerimizin öncelikle; 01.01.2022 tarihinden itibaren “İşletme Hesabı Esasına” göre defter tutan mükellefiyet statüsünden “Bilanço Usulü Esasına” göre defter tutacak mükellefiyet statüsüne geçiş yapacak mükelleflerin; Defter Beyan Sistemi üzerinde 01.01.2022 tarihinden itibaren aşağıda yer alan adımları takip ederek “Bilanço Usulüne Geçiş İşlemine” onay vermesi gerekmektedir.
Sistem Yönetimi >> Defter İşlemleri >>Yıl >>2022 >> İşletme Defteri >> İşlem Yap >> Bilançoya Geçiş Yap adımlarını takip ederek işlem sonuçlandırılabilecektir.
Bu işlemden sonra, defterlerin kâğıt ortamda veya elektronik ortamda tutulmasına yönelik kararın verilmesi gerekir.
Verilecek bu karara göre; kağıt ortamda tutulacak yevmiye, envanter defterlerinin vergi usul kanununa göre, büyük defter (defterikebir) ve diğer defterlerin (pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri) de ticaret kanunu hükümleri uyarınca işyerinin bulunduğu yerdeki noterlerde açılış onayı işlemlerinin 31.12.2021 tarihine kadar yaptırılması ya da hali hazırda sadece yevmiye ve kebir defterleri için geçerli olan elektronik defter uygulamasından yararlanmayı tercih ederek, e-Defter uygulamasına 31.12.2021 tarihine kadar vergi mükellefine ait elektronik imza veya mali mühür ile başvuru işlemlerinin yapılması gerekmektedir.
Bu işlemlerin 31.12.2021 tarihine kadar gerçekleştirilmesi defterlerin tasdik işleminin süresinde ve belirlenen usullere uygun olarak yaptırılmış sayılması ve buna bağlı olarak idari ve vergisel anlamda cezai sorumlulukların ortaya çıkmaması bakımından önem arz etmektedir. Aman süreye dikkat…