Bankalar çok mu kârlı?

Bankaların bu yıla ilişkin kârları, ekonomi gündemindeki önemli konu başlıklarından birini oluşturdu. 6 aylık dönem kârındaki artışın yüzde 400'ü aşması medyada manşetlere taşınırken, sanayicilerden şikayetle karışık sitem mesajları yağdı. Sanayicinin krediye erişiminde sıkıntının büyüdüğü görülüyor. Peki rekor kâr ve kârlılık konusunda bankaların bilanço verileri ne diyor? Özeti itibariyle tablo şöyle:

■ Faiz gelir-giderleri: Bankacılık sektörünün (katılım bankaları dahil) ilk 6 aylık dönem toplam faiz gelirleri 538,4 milyar lira. Bu rakamın 330,3 milyar liralık bölümü faiz gelirinden oluşuyor. Faiz gideri 166,9 milyar lira, net faiz geliri ise 163,4 milyar lira olmuş.

■ Net faiz marjı: Bankalar, faizi düşük tutma politikasında ısrar edilen bir dönemde faizden oldukça iyi kazanmış. Faiz gelirlerinin faiz getirili aktiflere oranını ifade eden net faiz marjı yüzde 5,5 düzeyine çıkmış. Bu oran, ilk 6 aylık dönemler itibariyle son 10 yıllık ortalamanın (yüzde 4,8) üzerinde ve kârlılığın yüzde 3,93’le oldukça düşük düzeyde kaldığı 2021 yılına göre önemli bir artışa işaret ediyor.

■ Kâr: Net kâr, net faiz gelirinin biraz üzerinde; 169,1 milyar lira. Bu rakam, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 400’ün üzerinde bir artışa işaret diyor. Faiz dışı gelirlerde ve özellikle de kambiyo kârlarında da önemli artışlar var. Geçen yılın ilk yarısında 30 milyar lira, yılın tamamında ise 59,5 milyar lira kambiyo zararı yazan bankalar, bu yılın ilk 6 ayında döviz işlemlerinden 32,1 milyar lira ile rekor kâr elde etmiş.

■ Kârlılık rasyoları: Bankacılık sektörü uzunca bir dönemdir, düşük kârlılık rasyolarıyla çalışıyor. 10 yıllık ortalamalarda aktif kârlılığı yüzde 1,58, özkaynak kârlılığı ise yüzde 15,2 düzeyinde gerçekleşmiş. Haziran 2022 itibariyle yıllıklandırılmış olarak ise aktif kârlılığının 1,87’ye, özkaynak kârlılığının da yüzde 28,94’e çıktığı görülüyor. Özkaynak kârlılığı, 10 yıllık ortalamanın neredeyse iki katına ulaşmış.

■ Bankalarda ve sanayide kârlılık: Peki, bu oranlar bankaların yüksek kârlarından şikayetçi olan sanayi kuruluşlarında ne düzeyde? Bankaların rekor kâr ve kâr artışı sağladıkları tartışmasız. Ancak buna rağmen ulaştıkları kârlılık oranları, büyük sanayi kuruluşlarının hala gerisinde. Dönemler aynı olmasa da kıyaslama bir fikri verebilir. Bankaların Haziran 2022 itibariyle yıllıklandırılmış aktif karlılık oranı yüzde 1,87 iken, İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) açıkladığı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun aktif karlılığı geçen yıl yüzde 10,3 olmuş. Bu oran ikinci 500’de ise yüzde 9,7. Özkaynak karlılığında da oranlar şöyle: Bankalarda yüzde 28,9, ilk 500’de yüzde 35,2, ikinci 500’de yüzde 25,7.

Sanayicinin finansman sıkıntısında sorunu bankaların “yüksek” kârlarında aramak ne ölçüde doğru? Tartışmalı…