Baca filtresi vetosu kime ve neye yaradı?

Baca filtresi bulunmayan kömür santrallerine filtre takmaları için ilave süre tanıyan yasal düzenleme Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından veto edildi. Aslına bakarsanız, eşi (Emine Erdoğan) himayesinde “Sıfır Atık” seferberliği başlatmış bir ülkenin Cumhurbaşkanı’ndan böyle bir veto gelmesi pek şaşırtıcı olmamalıydı değil mi?

Yine de geniş kamuoyunda böyle bir beklenti yoktu doğrusu ve Erdoğan’ın vetosu, yasa tasarısını hazırlayan, sunan ve savunan AK Partili milletvekillerini bile açığa düşürmüştü.

Peki şimdi ne olacak?

Baca filtresi şartını yerine getirmeyen kömür santralleri kanunen, 1 Ocak 2020 itibariyle şalterleri indirecek. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez de bunu ifade etti.

Halk sağlığına yaradı

Bu durumda, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın vetosu, daha az partikül soluyacağımız için öncelikle halk sağlığına yaradı. İkincisi, bu veto, Türkiye’de baştan koyulmuş kuralların işletileceğine duyulan inancın bir nebze pekişmesini sağladı. Öyle ya, bu santralleri almak için verilen fiyat tekliflerinin içinde, baca filtresi yatırımının maliyeti de bir şekilde yer almış olmalı değil mi? Bunu düşünüp ihalede daha düşük fiyat teklif ettiği için santrali alamayan girişimcinin suçu ne?

Filtre takmanın maliyeti

Ancak, bu santrallere baca filtresi takmak bu işletmeler açısından pek de kolay görünmüyor. Çünkü zaten elektrik talebinde beklenen ölçüde artış yaşanmazken bir de yenilenebilir kaynaklara dayalı üretimin artması nedeniyle elektrik fiyatları düşük kaldığı için kömür santralleri kârlı çalışamıyor.

Hatta bu santrallere yeterince çalışamadıkları halde, ‘acil durumlarda lazım olacaklar, yedek güç olarak ayakta kalabilsinler’ diye iki yıldır destekler veriliyor. Çünkü çalışmasalar bile kurulu güçlerine göre TEİAŞ’a ciddi miktarda sistem kullanım bedelleri ödedikleri için bu santrallerin çoğu bırakın kârlı çalışmayı, zarar ediyor.

Kaybedenler kulübü

Zarardaki işletmenin, özelleştirme bedelini ödemek için alınan banka kredilerini kapatması beklenebilir mi? Bu soruya cevabınız hayır ise kömür santrallerine bir süre daha baca filtresiz çalışma imkanı tanıyan düzenlemenin veto edilmesinden en çok zarar görenleri söylemenin tam vakti: Biri bu santralleri işletenler, diğeri de onlara kredi vermiş bankalar.

Kazançlı çıkan santraller

Ve gelelim tüm bu yaşananların elektrik piyasasındaki dengeler üzerindeki etkisine. Evet, baca filtresi şartının devreye girecek oluşu elektrik fiyatlarını yükseltici bir etkiye yol açacak.

Çünkü özellikle elektrik talebinin yüksek seyredeceği zaman dilimlerinde, kömürün de yokluğu yüzünden doğal gaz çevrim santralleri daha çok elektrik üretecek. Doğal gaz çevrim santralleri görece yüksek girdi (gaz) maliyetleriyle çalışıyor. Dolayısıyla diğer kaynaklara göre daha yüksek maliyetle üretim yapabiliyorlar. Bu yüzden de onlar özellikle son bir yılda çoğunlukla yedek kulübesinde bekliyordu. Baca filtresi şartı sayesinde durum değişecek. Yani filtre tartışmasından tartışmasız şekilde kazançlı çıkanlardan biri de doğal gaz çevrim santrali işletenlerdir.