Askeri harcamalar ve silah ihracatı
İsrail-Hamas savaşı ile dünya silah sanayi yeniden gündeme oturdu. Çünkü her savaş daha fazla silahlanma demek. Üstelik bu silahlanmada başı da gelişmekte olan ülkeler çekiyor. Bu ülkelerin askeri harcamaları değer olarak sıralamada birçoğu önlerde yer almıyor. Ancak askeri harcamalar/GSYH oranına göre ön sıraları kapmaktalar. Yani gelişmekte olan ülkeler sağlığa, eğitime ayıracakları bütçelerini silahlanma için kullanıyorlar. İlginç olan bir başka bulgu da en fazla askeri harcama/GSYH oranına sahip ülkelerin ilk yedi sırasında İslam ülkelerinin olması.
Dünyada, 2018-2022 yılları arasında silah ithalatına yılda yaklaşık 112 milyar dolar harcandı. 2018-2022 döneminde küresel silah ihracatı, on yıl öncesine göre %4,8 yükseldi. Küresel silah ticaretinin dörtte üçünden fazlasını oluşturan en büyük beş silah ihracatçısı (ABD, Rusya, Fransa, Çin ve Almanya) yılda yaklaşık 85 milyar dolar değerinde silah satmakta. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), verilerine göre son beş yılda silah ithalatında en büyük artış Avrupa'da görüldü ise de gelişmekte olan ülkelere henüz yaklaşamadılar.
Orta Doğu ülkeleri, 2017-2021'de 2012-2016'ya kıyasla silah ithalatını yüzde 2,8 artırdı. Dünyanın en büyük ikinci silah ithalatçısı olan Suudi Arabistan'ın silah ithalatı 2012-2016 ve 2017-2021 arasında yüzde 27 arttı. Bu dönemde silah ithalatını yüzde 227 artıran Katar, en büyük silah ithalatçıları sıralamasında 22. sıradan 6’ncılığa yükseldi. ABD, silah ihracatını bu dönemler arasında yüzde 14 artırdı. Küresel silah ihracatındaki payı da yüzde 32’de, yüzde 40’a yükseldi. ABD, silah ihracatının yüzde 43’ünü Ortadoğu ülkelerine yapıyor. Bundan dolayı da ABD, Hamas-İsrail çatışmasında taraf. Üstelik bu tarafgirliği görünürde İsrail yanlısı olsa da geri planda derdi savaşı durdurmak. Çünkü savaşın Orta Doğu ülkelerinin silah ithalatında yön değiştirerek Çin ve Rusya’ya kaymasından çekiniyor.
ABD silah ihracatının büyümesinde ayrı bir yer tutan, Suudi Arabistan'a yapılan ihracatı bu dönemde yüzde 106 arttı. 2017-2021'de dünya silah ihracatının yüzde 19'unu yapan Rusya’nın, 2012-2016 ve 2017-2021 arasında ihracatı yüzde 26 düştü. Fransa, küresel silah ihracat pazarından yüzde 11'lik bir pay kaptı ve dünyanın üçüncü en büyük silah ihracatçısı konumuna geldi. Fransa, bu dönemde silah ihracatını yüzde 59 artırdı. Çin, 2017-2021'de dördüncü ve Almanya ise beşinci en büyük silah ihracatçısı olurken, Çin'in silah ihracatı ele alınan dönemde yüzde 31, Almanya'nın ihracatı yüzde 19 düştü. Bu iki dönemde silah ihracatını en fazla artıran üç ülke sırasıyla Güney Kore, Türkiye ve İtalya oldu. Bu ülkelerin dünya silah ihracatı içindeki payları yine sıra ile yüzde, 2,4, yüzde, 1.1 ve yüzde 3,8 oldu. Sadece 2022 yılında Güney Kore silah ihracatı 14 milyar doları buldu.
Türkiye’nin, 2012-2016 ve 2017-2021 arasında silah ihracatı yaklaşık yüzde 69 arttı ve küresel silah pazarındaki payının iki katına çıkardı. Savunma ve havacılık ihracatının değeri 2022'de bir önceki yıla göre %38 artarak 4,4 milyar dolara ulaştı. Bu yıl için hedef 6 milyar dolar. Pakistan, modernize edilmiş denizaltılarını Türkiye'den alıyor. Türkiye'nin Pakistan donanmasına sattığı 4 korvetin sonuncusu geçtiğimiz ay denize indirildi. Hem Türkiye'nin gemilerinin rekabetçi fiyatlara sahip olması hem de Türkiye'nin kime satış yapacağı konusunda kısıt koymaması nedeniyle diğer ülkelere daha fazla satış yapma olanağı her geçen gün artmakta. Güney Kore ve Türkiye, rakip ülkeler Çin ve Rusya’dan daha kaliteli ve düşük fiyattan silah ürettiklerinden dolayı önümüzdeki yıllarda pazardan daha fazla pay alabilecekler gibi durmakta.
Savaş demek ölüm, açlık ve göç demek. Türkiye, Suriye ve Afganistan kaçanların neden olduğu göçle karşıya. Bunun yarattığı iktisadi ve sosyal sorunlara boğulmuş durumda. Diğer yandan son dört yılda yaklaşık 48.000 sivil çatışmalarda ve savaşlarda öldürüldü, yaklaşık 90 milyon kişi de evlerinden oldu. Dünya çapında devam eden çatışmalar, 2022 yılında 19 ülkede 117 milyon insanı aşırı açlığa sürükledi. Küresel güçlerin kar hırsı, otoriter yönetimlerin koltuk hırsı savaşların ana nedeni. Bu hırs ne yazık ki yüzyıllardır olduğu gibi şimdi de insanlığın düşmanı olmaya devam ediyor.
Okuma Önerisi: Ömer Faruk Çolak (Editör), Yüzyılın Ekonomisi, 4 cilt, 2023
CUMHURİYETİMİZİN 100. YILI KUTLU OLSUN.
Kaynak: SIPRI, https://www.sipri.org/databases/milex. Erişim tarihi:24 Ekim 2023
Kaynak: https://www.economist.com/international/2023/09/19/meet-the-worlds-new-arms-dealers . Erişim Tarihi 23 Ekim 2023.
