Asıl işveren-alt işveren ilişkisinde muvazaa karineleri

4857 sayılı İş Kanunu’nun 2’nci maddesinde asıl işveren alt işveren ilişkisi tanımlanmaktadır.

 “Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.”

Dolayısıyla asıl işveren, İşyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işleri veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işleri diğer işverene veren, asıl işte kendisi de işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları ifade ederken;

Alt işveren: Bir işverenden, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan, bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları ifade etmektedir.

Asıl işveren alt işveren ilişkisinin kanunda belirtilen hükümlere uygun olarak kurulmaması halinde hem asıl işveren hem de alt işveren çeşitli yaptırım ve idari para cezaları ile karşılaşabilmektedirler.

Asıl işveren alt işveren ilişkisinin usulüne uygun kurulmaması halinde muvazaa gündeme gelmiş olacaktır.

Muvazaa: 

-İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin asıl işin bir bölümünde uzmanlık gerektirmeyen işlerin alt işverene verilmesini,

-Daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile kurulan alt işverenlik ilişkisini,

-Asıl işveren işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak hakları kısıtlanmak suretiyle çalıştırılmaya devam ettirilmesini,

-Kamusal yükümlülüklerden kaçınmak veya işçilerin iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi yahut çalışma mevzuatından kaynaklanan haklarını kısıtlamak ya da ortadan kaldırmak gibi tarafların gerçek iradelerini gizlemeye yönelik işlemleri,

ihtiva eden sözleşmeyi ifade eder.

Dolayısıyla muvazaanın incelenmesinde muvazaa karineleri önem arz etmektedir.

Alt İşverenlik Yönetmeliği’nin 12’nci maddesinde muvazaanın incelenmesine ilişkin hüküm yer almaktadır.

Asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaa olup olmadığının tespit edilmesinde :

-Alt işverene verilen işin, işyerinde asıl işveren tarafından yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin asıl işin yardımcı işlerinden olup olmadığı,

-Alt işverene verilen işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olup olmadığı,

-Alt işverenin daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kişi olup olmadığı,

Alt işverenin işe uygun yeterli ekipman ile tecrübeye sahip olup olmadığı,

-İstihdam edeceği işçilerin niteliklerinin yapılacak işe uygun olup olmadığı,

-Alt işverene verilen işte asıl işveren adına koordinasyon ve denetimle görevlendirilenlerden başka asıl işverenin işçisinin çalışıp çalışmadığı,

Yapılan alt işverenlik sözleşmesinin iş hukukunun öngördüğü kamusal yükümlülüklerden kaçınmayı amaçlayıp amaçlamadığı,

-Yapılan alt işverenlik sözleşmesinin işçilerin iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi yahut mevzuattan kaynaklanan bireysel veya kolektif haklarını kısıtlamaya ya da ortadan kaldırmaya yönelik yapılıp yapılmadığı,

Hususlarına önem verilmektedir

Asıl işveren alt işveren ilişkisinin usulüne uygun kurulmaması halinde 2024 yılı için hem asıl işverene hem de alt işverene ayrı ayrı 167.473 TL idari para cezası uygulanacaktır. 

Ayrıca, muvazaanın tespiti ve alt işveren işçilerinin başlangıçtan itibaren asıl işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu dosyasına aktarılması halinde, işe giriş bildirgesi ve muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin verilmemesinden dolayı idari para cezaları uygulanabilmektedir. 

İşverenlerin muvazaa nedeniyle yüksek yaptırım riskleri ile karşılaşmamaları için asıl işveren alt işveren ilişkisini usulüne uygun kurmaları önem arz etmektedir.