Amazon, genel müdürlüğünün yerini nasıl seçti?
Türkiye dahil birçok ülke cömertçe verilen teşviklerle uluslararası yatırımları çekmeye çalışıyor. Bu teşviklerin çoğu zaman alınmayan vergiler, bazen de nakit destek veya bedava arazi tahsisi niteliğinde. Geçen haftaki G7 toplantısında dünya çapında asgari kurumlar vergisi üzerinde anlaşılmasından sonra böyle teşvikler vermek eskisi kadar kolay olmayacak. Zaten esas sormamız gereken soru global şirketlerin katma değerli yatırımlarını çekmek için bu teşviklerin etkisinin ne kadar olup ne olmadığı. Acaba attığımız taş vurduğumuz kuşa değiyor mu?
Dünyanın en değerli beş şirketinden biri olan Amazon 2017’de ikinci genel müdürlük kampüsü için yer aradığını ilan etti. Amazon’un sahibi Jeff Bezos şirketine sürekli ek vergi koyan Seattle’a mahkûm olmak istemiyordu. Zaten Amazon yirmi yılda Seattle’daki birinci sınıf ofis alanının beşte birini kullanır hale gelmişti. Genişleyecek yer, çalıştıracak eleman kalmamıştı.
Bezos, ABD ve Kanada’daki şehirlerin yönetimlerine, bu şehirlere 5 milyar dolar yatırım ve 50 bin istihdam getirirse kendisine ne kadar teşvik vereceklerini sordu. 238 şehir yarışa katıldı. Milyonlarca dolarlık vergi teşvikleri içeren resmi başvuruların yanında hemşehri dernekleri de yöresel ürünlerini göndererek devreye girdi: Arizona Eyaleti’nde bir şehir Bezos’a kocaman bir kaktüs hediye etti. Bu kaktüs şu an Seattle’da bir müzede sergileniyor. Georgia eyaletinde bir şehir de ismini Amazon olarak değiştirmeyi teklif etti.
Amazon’un aylarca süren ve şehirlerin ulaşım altyapısını, yetenek havuzunu, büyük şirketlere olumlu yaklaşımını ve teşviklerini dikkate alan değerlendirmesinin sonunda ilk 20 aday açıklandı. Bu yirmi adayla tek tek yeni pazarlıklar yapıldı, daha çok teşvik alındı. Sonunda yine derin analizlerle Amazon ekibi Bezos’a en sağlam alternatiflerin Chicago, Philadelphia ve Raleigh olduğunu söyledi. Bilin bakalım Bezos nereyi seçti? New York ve Vaşington.
Jeff Bezos’un memleketi dışında arada gidip kaldığı iki evi daha var. Ne tesadüf ki bu evlerin ikisi yeni genel müdürlük için seçilen New York ve Vaşington’da (üçüncüsü Amazon’un geçen ay film stüdyosu aldığı Los Angeles’ta). Yani aslında 238 şehrin katıldığı güzellik yarışması sadece Amazon’a daha çok teşvik aldırmak için organize edilmiş. Bu arada, karar açıklandıktan sonra New York’un Twitter solcusu senatörü Occasio-Cortes liderliğinde “Biz çok teşvik vermişiz” diye ayaklanma çıkınca, Amazon buradan da çekildi. İkinci genel müdürlük başkent Vaşington’da kuruluyor.
Amazon gibi şirketler yatırım kararlarını esasen yöneticilerinin ve çalışanlarının yaşamak istedikleri yere göre veriyor. Biz de dünyanın teşvikini de versek bile neden başlıca global şirketlerin bölge merkezlerinin İstanbul’dan Dubai’ye kaçtığını düşünsek iyi olacak. Böyle şirketlerin, bölge müdürlüğü gibi yatırımlarını çekecek esas faktörlerin ulaşım, eğlence ve eğitim altyapısı ile yaşanabilir şehirler, iş dünyasına karşı olumlu ve istikrarlı politikalar ve bunların sonucunda toplanacak insan kaynağı olduğunu unutmamak lazım.