Akıllı enerji ekosistemi geliyor

Enerji tüketimini azaltmak için enerji verimli teknolojiler dünya çapında yükselişe geçerken, yeni bir hizmet ekosistemi oluşuyor. Enerji verimliliği ile yarının ekonomik büyümesine yön verecek teknolojiler arasındaki yakın bağ böylece belirginleşiyor. İklim politikalarının temelinde enerji kullanım verimliliğini artırmaya yönelik strateji ve çözümler var. Gelişen yeni teknolojiler; gelecekteki yatırımların bilgi teknolojisi, sistem biyolojisi, malzeme bilimi ve diğer alanlardaki yeniliklerle nasıl yakından bağlantılı olduğunu gösteriyor. Gelecekteki ekonomimizin temel itici gücü işte bu alandaki inovasyonlar olacak.

Karmaşık sistemlerin işletilmesinde ve yeni fırsatlar yaratılmasında, bilgi teknolojileri giderek ön plana çıkıyor. Popüler olan bu temalar arasında; sistemlerin verimliliği; bilgi teknolojilerinin mümkün kıldığı mobilite çözümleriyle bağlantılı yeni araç teknolojileri, güneş ışığıyla dikkatlice entegre edilmiş bina teknolojileri, çevrenin ve malzemelerin verimli kullanıldığı geri dönüşümle bağlantılı endüstriyel teknoloji ve kentsel sistemler; elektrifikasyon ve özellikle karbon tutmanın pratik olmadığı alanlarda potansiyel hidrojen kullanımı; malzeme ve cihazların tasarımı ile biyolojik üretim dahil üretimde kullanımı ve yaygınlaştırılması yer alıyor.

Lawrence Berkeley Laboratuvarı, NASA, Boeing, Georgia Tech ve Hollanda Çevresel Değerlendirme Ajansı gibi ünlü kurum ve yetkililerinin katkılarıyla hazırlanan bir çalışma başlıca şu konuları kapsaması oldukça çarpıcı: Binalarda ve bina sistemlerinde yeni yönler; endüstride verimlilik kazanımlarına yol açabilecek yeni üretim sistemleri, elektrifikasyon, hidrojen, sentetik biyoloji ve diğer yenilikler; elektrifikasyon ve otomatikleştirilmiş araçların potansiyeli ile geliştirilmiş, paylaşıma yönelik yeni iş modelleri aracılığıyla elde edilebilecek mobilitedeki olağanüstü iyileştirmeler; uçak tasarımı, rota optimizasyonu, temiz yakıtlar ve diğer önlemler yoluyla elde edilebilecek havacılıktaki verimlilikler; kentsel tasarıma yönelik yeni yaklaşımların, kentsel alanlarda verimliliği nasıl artırabileceği; enerji verimliliği teknolojilerinin potansiyel etkisini araştıran uluslararası çalışmalar kabul görüyor

Boston Üniversitesi Sürdürülebilir Enerji Merkezi Kıdemli Üyesi Henry Kelly’nin konu ile ilgili hazırladığı çalışmayı incelerken şu sözleri dikkatimi çekti. Kelly, on yıllarca sürecek bütün bu yatırımlara rağmen, enerji verimliliğindeki muazzam fırsatlardan yararlanmaya devam edeceğimizi söylüyor.

Enerjide hizmet ekosistemi geliyor

İşletmeler ve tüketiciler gelecekte yeni alternatif enerji teknolojilerini benimserken, hizmet ekosistemi de karmaşık ve yüksek oranda dağıtılmış yeni bir genel görünüme doğru evriliyor.

Bu noktada, insanlar bazı zorlayıcı sorular soruyorlar. Ya elektrik şebekesi enerjiyi korumak ve maliyetleri düşürmek için daha fazlasını yaparsa? Tüketiciler, verimliliklerini artırmak için ev aletlerini uzaktan kontrol edebilir mi? Kamu hizmetleri, yüklerinin daha fazlasını yenilenebilir enerji kaynaklarına kaydırabilecek mi?

Bu hedeflere ulaşmanın olası bir yolu ise adı sıklıkla duyulan ancak her zaman iyi anlaşılmayan bir terim olan “akıllı şebeke” kavramıyla açıklanıyor. Özünde, bir akıllı şebeke dijital teknolojiyi kullanıyor, böylece bir enerji şebekesi sadece talep üzerine megavat sağlamaktan çok daha fazlasını yapıyor.

Geleneksel bir elektrik şebekesi bağlantısız, büyük ölçüde mekanikken, öncelikle tesisten kullanıcılara güç sağlamaya odaklanıyor. Geleneksel bir elektrik şebekesi, bir ağaç elektrik hattına düştüğünde veya bir transformatöre yıldırım çarptığında, kesintiyi ilk bildiren tüketiciler oluyor. Ancak o zaman bir elektrik şirketi sorunu bulmak ve onarmak için bir ekip gönderebiliyor.

Akıllı şebeke, güneş enerjisi santralinden veya elektrik santralinden eve kadar her parçayı birbirine bağlayan daha akıllı bir enerji ekosistemi yaratıyor. Bir kesintinin nerede olduğunu biliyor ve muhtemelen sorunu daha gerçekleşmeden tespit edip giderebiliyor. Akıllı şebeke ayrıca akıllı sayaçların, ev enerji yönetim sistemlerinin ve programlanabilir termostatların yaygın kullanımı için de kapsayıcı boyutlar kazanıyor.

Şebekeyi akıllı yapan şey elbette dijital teknolojiler… Rolün; perakende mağazalarının, katiplerinin fiyatları girdiği ve manuel envanter sayımı yaptığı yerlerden, ürünün her zaman rafta kalması için satın almalara dayalı gerçek zamanlı üretimi tetiklemek için tarama kullanımına doğru evrilecek bir sürece hazırlandığı açık. Teknoloji, elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve yakında tüketimi genelinde kamu hizmetlerini birbirine bağladığından, ekosistemin tamamında daha fazla bilgi mevcut olacağından, akıllı şebeke ortamında, kamu hizmetleri, talep zirvelerinin ne zaman meydana geldiğini belirlemek için veri topluyor. Ardından, şebekenin aşırı yüklenmesini telafi etmek ve önlemek, kesintileri de engellemek için üretimi ayarlayabiliyor.

Günümüz tüketicisi kontrol istiyor

Akıllı şebeke teknolojileri ayrıca tüketicilere cüzdanlarını etkileyen günlük kararlar üzerinde daha fazla kontrol imkânı da sağlıyor. Microsoft’un global çaptaki güç ve kamu hizmetleri sektörüne liderlik etmiş olan John Arnold (vefat 2015), her şeyden önce, tüketicilerin bankacılık, sağlık hizmetleri ve perakende satışta kontrole sahip olduklarından bahsediyordu görevleri sırasında daha o yıllarda... Peki, enerjiyi ne zaman ve nasıl satın almıyorlardı?

Diyelim ki, evde ışıkları kapatmayı unuttunuz. Bunları cep telefonunuzla kapatma özelliği zaten mevcut. Yakın gelecekte, elektrikli veya hibrit araç kullanan kişiler, araç şarj cihazlarını yalnızca gücün daha fazla olduğu ve daha ucuz olduğu yoğun olmayan saatlerde akım çekecek şekilde programlayabiliyorlar.

İnsanlar evdeki enerji kullanımları üzerinde kontrol sahibi olmayı seviyorlar, ancak meşguller ve bunu yönetmek için çok fazla zaman harcamak da istemiyorlar. Değer kontrolü sadece kolay değil, aynı zamanda süreci şeffaf hale de getiriyor.

Dijital uygulamalar, elektrikli araç sahiplerinin araç şarj ihtiyaçlarını optimize etmelerine ve evlerinin enerji kullanımını daha iyi yönetmelerine yardımcı olabiliyor. Kamu hizmetlerinin elektrikli araç sahipliğindeki artıştan beklenen enerji talebindeki artışı anlamasına ve daha iyi yönetmesine imkân sağlıyor.

İnsanlar evde enerji kullanımı konusunda daha akıllı kararlar aldıkça, tüketici davranışındaki toplu değişimin olumlu bir etkisi oluyor. Kamu hizmetlerinde talebi daha iyi yönetmek ve tüketicilerin daha az enerji kullanmasına yardımcı olmak için yollar aranıyor.

Geleceğe 10 ila 20 yıl bakarsak, enerji ekosisteminin bugün sahip olduğumuzdan çok daha karmaşık olacağını görebiliriz. Önümüzdeki 100 yıl, “İnsanları aya göndermeyi çocuk oyuncağı gibi gösterecek” diyordu John Arnold.

Avrupa’nın tüketicileri koruma ve işletme maliyetlerini düşürme konusunda nasıl çalıştıklarını; her iki cephe için de enerji verimliliğine ve teknolojilerine yöneldiklerini günümüzde ilki yaşanan enerji savaşlarında yakından gözlemliyoruz. Enerji verimliliği teknolojilerinin ve kampanyalarının Avrupa’nın fosil yakıtlara olan bağımlılığını kalıcı olarak dizginlemenin en önemli yollarından biri…

Teknolojinin erdemli şekilde kullanıldığı, insanca yaşanabilecek; mutlu ve ‘verimli’ yarınlarda görüşmek dileğiyle.

■ 2023 Enerji verimliği haftası ve düşündürdükleri

Türkiye’de Ocak ayının ikinci haftasının, 9-15 Ocak tarihleri arasında, Enerji Verimliliği Haftası olarak kutlanması elbette anlamlı ve değerli… Ancak dünya enerji ekosistemi son derece karmaşık ve multidisipliner düşünmemizi, yalın ve etkili düşünüp hareket etmemiz gerektiriyor… Enerjiyle özel bir ilgisi olmayan birine, Enerji Verimliliği Haftası’nı duyup duymadıklarını sorarsanız, cevap muhtemelen ‘hayır’ olacaktır. Davranışları değiştirmeyi amaçlayan temel eğitimden elde edilecek büyük kazanımlar ihtiyaç var. Göreceğimiz sonraki kamusal kampanyaların enerji verimliliğinin önemine gerçekten gözlerimizi açmasını umuyoruz.