Akdeniz Meyve Sineği ile mücadelede doğru adımlar

Yaş meyve ve sebzede en önemli sorunlardan birisi Akdeniz Meyve Sineği ve diğer zararlılar nedeniyle üretimde, ihracatta oluşan ciddi kayıplardır. İç piyasada çok miktarda ürün sinek zararlısı nedeniyle telef olurken, ihraç edilen ürünlerin zararlılar nedeniyle kabul edilmemesi ve geri gönderilmesi hem ülke imajını zedeliyor hem de ekonomik olarak ciddi zarara neden oluyor.

Akdeniz Meyve Sineği zararlısı ile ilgili sorunu ve alınması gereken önlemleri uzmanlarla da görüşerek daha önce birkaç kez yazmıştım. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun (TAEK) 2010 yılında “Gıda Işınlama Araştırmaları kapsamında “Narenciye Grubu Karantina Amaçlı Işınlamanın Gıda Kalitesi ve Hijyeni Üzerine Etkisinin Araştırılması Projesi” kapsamında yayımladığı raporda Akdeniz Meyve Sineği ile mücadele ayrıntılı olarak yer aldı. Hazırlanan Teknik Rapor’da Akdeniz Meyve Sineği İle Mücadelede Nükleer Tekniklerin Kullanılması başlığı altında “kısır sinek metodu” uygulaması ayrıntılı olarak ele alınıyor. Bu konuda bir tesisin kurulması ve kısır sinek-böcek üretilerek doğaya salınması ile Akdeniz Meyve Sineği ile etkin mücadele edilmesi öneriliyor. Aradan 10 yıl geçmesine rağmen bu projenin neden yaşama geçirilmediğini, kimlerin engellediğini ayrıntılı olarak yazmıştım. Geçtiğimiz günlerde bu konuda sevindirici bir gelişme oldu.

Kısır sinek tesisi kurulacak

Ulusal Turunçgil Konseyi’nin girişimleri ile sektör temsilcilerinin, uzmanların katıldığı toplantıda Tarım ve Orman Bakanlığı’nın koordinasyonunda İzmir Bornova’da Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü bünyesinde Akdeniz Meyve Sineği ile mücadele için kısır sinek üretilerek doğaya salınmasına yönelik proje için ilk adımlar atıldı.Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun önerdiği bu tekniğin uygulanması için gerekli yatırımın yapılması kararlaştırıldı.

Proje için Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’na başvurdu. Ayrıca Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) nezdinde girişimlerde bulunuldu. Birçok ülkede uygulanan kısır sinekle biyolojik mücadele Türkiye’de de uygulanacak.

Bu konuda duyarlılığı ve kendi bahçesindeki biyolojik mücadele uygulamaları ile Adana, Mersin ve diğer bölgelerdeki üreticilere örnek olan turunçgil üreticisi Mehmet Mühür, Ulusal Turunçgil Konseyi Başkanı Kemal Kaçmaz, Mersin Milletvekili, eski Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan, Tarım ve Orman Bakanlığı Eski Gıda ve Kontrol Genel Müdürü Muharrem Selçuk, Gıda ve Kontrol genel Müdür Yardımcısı ve Bitki Koruma Ürünleri Daire Başkanı Dr. Yunus Bayram, Akdeniz İhracatçı Birlikleri, Dış İşleri Bakanlığı, Atom Enerjisi Kurumu ve diğer ilgili kurumların çabaları sonucu birçok engel aşıldı ve bu proje yaşama geçirilecek. Aslında soruna odaklanıldığında doğru çözüm yollarının bulunacağına iyi bir örnek oldu.

Telefonla görüştüğümüz Ulusal Turunçgil Konseyi Başkanı Kemal Kaçmaz, son yıllarda Akdeniz Meyve Sineği zararlısının çok etkili olduğunu belirterek, kısır böcek yöntemi ile birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de etkin bir mücadele verileceğini söyledi. Bunun için kısır böcek üretecek bir tesisin kurulması için ilk adımların atıldığını anlatan Kemal Kaçmaz, yapılacak yatırım ve kurulacak tesis ile biyolojik mücadele yöntemi ile hem üretici hem de ihracatçı için bu sorunun çözüleceğini ve ihracatın önündeki önemli bir engelin kaldırılacağını söyledi.

Turunçgil üreticisi Mehmet Mühür ise, biyolojik mücadelenin çok önemli olduğunu birçok ülkenin yıllar önce bu yöntemleri uygulamaya başladığını belirterek, ülke tarımı ve ihracatı için olumlu bir gelişme olduğunu söyledi.

Hangi ürünlere zarar veriyor?

En tehlikeli ve zararlı türler sınıfında yer alan Akdeniz Meyve Sineği, portakal, mandalina, limon, muz, nar, kaysı, elma, erik, kiraz meyvelerine ve domates, patlıcan ve biber gibi sebzelere, ayrıca 100’ün üzerinde farklı bitki türüne zarar veriyor.

Akdeniz Meyve Sineği, sadece Türkiye’nin değil, birçok ülkenin başına bela olan bir zararlı. Fakat, Amerika, İspanya, Fas, Tunus ve daha bir çok ülke bu zararlı ile mücadelede başarılı olduğu için Türkiye kadar sorun yaşamıyor.

Akdeniz Meyve Sineği ile mücadele için kısır sinek metodu ile üretilen erkek kısır sinekler doğaya bırakılıyor. O sinekler dişilerle çiftleşiyor. Dişi sinek meyveye yumurta bırakıyor fakat kısır olduğu için larva üretmiyor. Bu yöntem, 1970’li yıllardan itibaren uygulayan Meksika, Şili, Arjantin, Peru, Portekiz, Ürdün, Güney Afrika, İsrail, Avustralya, Amerika Birleşik Devletleri’nin Kaliforniya ve Florida bölgelerinde başarıyla uyguladı. İsrail bu tekniği uyguluyor. Bu ülkelerin hepsinde zirai ilaç kullanımı büyük oranda azaldı. Halen kısır böcek üretim tesislerinin yüzde 60’ı Amerika’da, yüzde 14’ü Afrika, yüzde 11’i Asya, yüzde 9’u Avrupa ve yüzde 6’sı ise Avustralya’da bulunuyor.

Gün derece yöntemi de uygulanacak

Akdeniz Meyve Sineği başta olmak üzere unlu bit, kırmızı kabuklu bit ve pas böcüsü gibi bitki zararlıları ile mücadelede meteorolojik verilerin ve tahminlerin daha etkin kullanılması ile ilgili olarak Mersin ve Adana’da yeni bir proje daha yaşama geçiriliyor.

Ulusal Turunçgil Konseyi Başkanı Kemal Kaçmaz’ın koordinasyonunda Mersin Meteoroloji Müdürlüğü ve Mersin Tarım ve Orman İl Müdürlüğü ile birlikte; bütçesi Mersin Valiliği ve Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından karşılanan “Bitki Zararlıları ile Mücadelede Meteorolojik Faktörlerin Kullanılması Projesi” yürütülüyor. Mersin Meteoroloji İl Müdürlüğü’nün teknik altyapı ve Ar- Ge çalışmasını yaptığı bu çalışmada ilk aşamada tarımsal amaçlı gözlem yapacak üç istasyon kuruldu. Bu istasyonlarla gerekli veriler üretilmeye başlandı. Bu proje aynı zamanda kısır böcek tekniği ile mücadeleye de katkı sağlayacak bir çalışma. Özetle, yaş meyve ve sebze için en önemli sorunlardan birisi olan böcek zararlısı ve ilaç kalıntısı konusunda atılan olumlu adımlar ülke çiftçisine, ihracatçısına ve ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır.

TARIMSAL İLAÇ GİDERİ AZALACAK

Ulusal Turunçgil Konseyi Başkanı Kemal Kaçmaz “Gün Derece” yöntemi olarak adlandırılan bu proje ile yapılacakları şöyle sıraladı:

1- Bu proje öncelikle bitki zararlılarının gelişme safhalarında ihtiyaç duyduğu toplam sıcaklık prensibi üzerinden yürütülmektedir. Örneğin Akdeniz Meyve Sineği’nin ergin döneme geçmek için ihtiyaç duyduğu 369 derecelik toplam sıcaklıktan sonra tek bir ilaçlama ile mücadelesinde başarı hedeflenmektedir. Burada amaç doğru ilaçlama zamanını yakalamaktır.

2- Mersin’de tarımsal ilaç masraflarının 1/3 oranında düşürülmesi öngörülüyor.

3- Çalışma sonunda ilaç masraflarının azalması ve mücadelede başarılı olunması neticesinde rekolte artış ile çiftçi gelirinin artırılması sağlanacak.

4- Ülkemizdeki tarımsal ilaç kullanımının azaltılması çalışmalarına temel teşkil etmesi

5- Özellikle tarımsal ürünlerin ihracatında yaşanan kalıntı ve böcek sorunlarının da çözülmesini hedeflemektedir.