Airbnb neden Türkiye’de Avrupa’daki kadar tartışılmaz?
Airbnb 2008 yılında kuruldu. Seyahate çıktığınızda otelde değil, çoğu zaman daha ucuza, birinin evinde kalmanızı sağlıyor. Neden otelde kalmak istersiniz? Kalacağınız yerin bir standardı olsun diye. Neden evinizi tanımadığınız birine kısa süreli kiraya vermezsiniz? Kim olduğu belli değil, evi kırıp dökebilir vs. birçok neden bulunabilir. Airbnb bu iki sorunu da “puanlama” sistemiyle çözdü. Siz kaldığınız yere ve ev sahibine puan veriyorsunuz, o da size puan veriyor. Sonraki işlemlerde bu puanlar görünüyor. Böylece “puanlama” üzerine kurulu bir “itibar ekonomisi” oluşuyor.
Peki Türkiye’de benzer şekilde “itibar ekonomisi” işleten Uber’i taksici lobisi, Booking.com’u seyahat acentası lobisi kapattırırken, nasıl oldu da hala Airbnb tartışmaya açılmadı?
Bu hafta, Avrupa Birliği Adalet Divanı Airbnb ile ilgili önemli bir karar verdi. Fransa’da otelciler Airbnb’nin emlakçılık lisansı alması lazım diye tutturmuştu. Konu mahkemelik oldu. Airbnb biz emlakçılık yapmıyoruz, sadece ev sahipleri ile kısa süreli kiracıları buluşturan bir dijital platformuz dedi. AB Adalet Divanı da Airbnb’yi haklı buldu. Mahkeme dedi ki Airbnb (örneğin Uber gibi) kimin kime hizmet vereceğini veya fiyatı belirlemiyor, sadece iki tarafı bir araya getiriyor.
Otel lobisinin esas tepkisi ise “haksız rekabet” olmuştu. Dünyanın birçok yerinde turistlerin şehre getirdiği yükün maliyetini karşılamak için gecelik konaklamalardan belediyeye aktarılan konaklama vergisi alınıyor. Oteller “Biz konaklama vergisi veriyoruz, Airbnb ev sahipleri ise vermiyor.” diye ayağa kalkmışlardı.
27 ülkede 84 oteli bulunan Movenpick geçen sene 482 milyon dolara satılmıştı. Airbnb ise 35 milyar dolara halka arz edilmeyi bekliyor. Movenpick’te 16 bin, Airbnb’de 3 bin kişi çalışıyor. Ev sahipleri temizliklerini kendisi yapıyor. Kapıda duran resepsiyoncu ve kahya yok. Sonuçta, geleneksel otel işleri ortadan kalkıyor. Ama Airbnb ile fiyatlar düşüp turist sayısı arttıkça restoranlarda, gece hayatında yeni işler ortaya çıkıyor.
Airbnb’nin şehirler üzerindeki kolektif etkisi ise tartışmalı. 2010’ların başında İstanbul Batılı turistlerin gözdesiyken Beyoğlu hızla Airbnb’leşti. Bizim millet evine yabancı sokmayı sevmediği için sadece Airbnb’ye çalışan evler yayıldı. Mahalle sakinleri yükselen kiraları ödeyemeyince, mahalleyi terk etmek zorunda kaldı. Sonra turistler İstanbul’dan çekilince mahalleler hayalete döndü. Şimdi bu boşlukları göçmenler dolduruyor.
Peki Türkiye’de Airbnb’ye neden pek tepki yok? Birincisi, Airbnb turist getiriyor. Uber gibi Türk’ü Türk’ün arabasıyla gezdirmiyor. İkincisi, bizim turizm lobisinin odağı her şey dahil tatil köyleri. Onların da Airbnb’den canı yanmıyor. Üçüncüsü, geçen aya kadar bizde konaklama vergisi yoktu. Doğrusu, konaklama vergisini çıkarırken Maliyemiz nasıl Airbnb’yi atladı, hayret ettim.