AB Yapay Zekâ Yasası…
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve üye ülkelerin daha önce üzerinde uzlaşmaya vardığı Avrupa Yapay Zekâ Yasası, 14 Mart 2024 tarihli parlamento genel kurulunda kabul edildi.
Yapay Zekâ Yasası, Avrupa’da sorumlu inovasyonu teşvik etmeyi ve Avrupa’yı güvenilir yapay zekâ için küresel bir merkez haline getirmeyi amaçlıyor.
Yeni yasa ile yüz tanıma amaçlı veri tabanı oluşturan sistemler de dahil olmak üzere insan haklarını tehdit eden yapay zeka uygulamaları yasaklanıyor.
Dünyada genel amaçlı yapay zekâ kullanımına ilişkin önlemler içeren ilk düzenleme olan yasa, özellikle güvenlik güçleri tarafından biyometrik tanımlama sistemlerinin kullanımı konusunda sınırlamalar getiriyor.
Düzenleme, hassas özelliklere dayalı biyometrik sınıflandırma sistemleri ve yüz tanıma veri tabanları oluşturmak için internetten veya güvenlik kamerası görüntülerinin saklanması da dahil olmak üzere, vatandaşların haklarını tehdit eden belirli yapay zeka uygulamalarını yasaklıyor.
Yasa ile iş yeri, okullar ve diğer toplumsal alanlarda kullanıcının güvenlik açıklarını manipüle etmek veya istismar etmek için kullanılan sosyal puanlama ve yapay zeka uygulamaları da yasaklanıyor.
Biyometrik tanımlama sistemlerinin güvenlik güçleri tarafından kullanılması, ancak terör saldırısı veya kayıp gibi olağan dışı durumlarda ve adli makamların izniyle mümkün olacak.
Yeni yasa, su, enerji, yargı, güvenlik, sağlık ve biyometri gibi yaşamsal öneme sahip alanları yönetmek için kullanılan yapay zekâ sistemleri için de düzenlemeler içeriyor.
Sağlık, güvenlik, temel haklar, çevre, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne yönelik önemli potansiyel zararların önüne geçilmesi için bu alanlarda kullanılacak yapay zekâ uygulamalarına ayrıntılı belgeler, net kullanıcı bilgileri, insan gözetimi gibi katı koşullar getiriliyor.
Yasa kapsamında, "deepfake" adı verilen, yapay veya değiştirilmiş görsellerin, ses veya video içeriklerinin açıkça belirtilmesi de zorunlu olacak.
Avrupa Yapay Zekâ Yasası, AB vatandaşlarının, yapay zeka sistemleri hakkında şikayette bulunma ve haklarını etkileyen yüksek riskli yapay zeka sistemlerine dayalı kararlar hakkında bilgi edinmelerine de olanak sağlayacak.
Yapay Zekâ Yasası’nın yürürlüğe girmesinden iki yıl sonra uygulanmasını öngörüyor.
Dolayısıyla Yasa, 2026 yılında bütünüyle uygulama alanı bulacak.
İstisnalar kapsamında, Yasa tarafından öngörülen yasaklar 6 ay sonra uygulanmaya başlayacak, Genel Amaçlı Yapay Zekâya ilişkin hükümler ise 12 ay sonra uygulanacak.
Yapay Zeka Yasası ile Gelen Yenilikler ve Önemli Adımlar..
- Hassas verilere saygı ve mahremiyet koruma
AB ülkelerinde kullanılacak yapay zekâ sistemlerinin güvenli olması ve temel haklara saygı göstermesi gerekecek. Bu, insanların mahremiyetinin ve kişisel haklarının korunmasını sağlayacak önemli bir adım olarak öne çıkıyor.
- Risk tabanlı yaklaşım ve düzenlemeler
Yapay zeka sistemleri, toplum üzerinde potansiyel zararlarına göre risk tabanlı bir yaklaşımla düzenlenecek. Yüksek riskli sistemlere katı kurallar getirilirken, daha düşük riskli sistemlerde şeffaflık ve hesap verebilirlik ön planda olacak.
- Yenilikçiliği teşvik ve destekleyici düzenlemeler
Yasayla birlikte, KOBİ'ler ve girişimler için ulusal düzeyde düzenleyici kum havuzları ve gerçek dünya testleri kurulması planlanıyor.
Bu, etik bir çerçevede yenilikçi yapay zekâ ürünlerinin geliştirilip test edilmesine olanak sağlayacak.
- Yasaklanan uygulamalar ve etik ilkeler
Yasayla birlikte, vatandaşların haklarını korumayı ve teknolojinin etik bir şekilde kullanılmasını teşvik etmeyi amaçlayan bir dizi yasaklanan uygulama getirildi.
Bunlardan bazıları:
- İş ve eğitim ortamlarında duygu analizi yapmak,
- Sosyal skorlama sistemleri kullanmak,
- Karakter analizine dayalı suç öngörüsü yapmak,
- İnsan davranışını manipüle etmeyi amaçlayan uygulamalar kullanmak,
- Hassas özellikleri kullanan biyometrik kategorizasyon sistemleri (örneğin siyasi, dini, felsefi inançlar, cinsel yönelim, ırk);
- Yüz tanıma veri tabanları oluşturmak için internetten veya CCTV görüntülerinden yüz görüntülerinin hedeflenmeden kazınması,
- İnsanların (yaşları, engellilikleri, sosyal veya ekonomik durumları nedeniyle) zayıflıklarını istismar etmek için kullanılan yapay zekâ uygulamaları yasaklandı.
AB Yapay Zekâ Yasası'nın kuralları, ilgili yapay zekâ sistemlerinin risk seviyesine bağlı olarak belirlenecek.
Yani, risk ne kadar yüksekse, uygulanacak kurallar da o kadar katı olacak.
Bu kapsamda, yüksek riskli yapay zekâ kullanım örnekleri arasında kritik altyapı, eğitim ve mesleki eğitim, istihdam, temel özel ve kamu hizmetleri, kolluk kuvvetlerindeki belirli sistemler, göç ve sınır yönetimi, adalet ve demokratik süreçler yer alıyor.
- Yapay Zeka Yasası’na uymamanın yaptırımı ne olacak?
Yasadaki kurallara uymayan şirketlere para cezası uygulanacak.
Cezalar, yasaklanan yapay zekâ uygulamalarının ihlalleri için 35 milyon Avro veya global yıllık cironun %7’si (hangisi daha yüksekse), diğer yükümlülüklerin ihlalleri için 15 milyon Euro veya %3 ve yanlış bilgi sağlanması halinde 7,5 milyon Euro veya %1,5 arasında değişecek.
KOBİ’ler ve start-up şirketler için Yapay Zeka Yasası’nın ihlali halinde, idari para cezaları konusunda daha orantılı sınırlar öngörülüyor.
Sonuç olarak, Avrupa Parlamentosu'nun yapay zekâ yasasını onaylaması, yapay zeka teknolojilerinin güvenli ve insan merkezli bir şekilde geliştirilmesini ve kullanılmasını sağlamak adına büyük bir adım. Bu yasa, yapay zekâ teknolojilerinin güvenli ve etik bir şekilde geliştirilmesi ve kullanılmasını sağlamak adına kapsamlı bir yol haritası belirleyecek gibi görünüyor.
Açık kaynaklardan derlediğim bu önemli bilgiyi sizlerin dikkatine sunuyorum..
Yapay zekâ yasasının detaylarına daha yakından bakmak ve güncel gelişmelerden haberdar olmak için Avrupa Parlamentosu'nun resmi sitesi https://www.europarl.europa.eu/portal/en ziyaret edebilirsiniz.