4 soruda haziran dış ticareti
Bugün açıklanan geçici verilere göre Haziran ayında ihracat yüzde 15,8 artışla 13,5 milyar dolar; ithalat ise yüzde 8,2 artışla 16,3 milyar dolar oldu.
1-İhracatta Gerileme Bitti mi?
Ocak ve Şubat aylarında yüzde 5,9 ve yüzde 2,1 artan ihracat Mart-Nisan-Mayıs aylarında sırayla yüzde 18, 41 ve 41’lik gerileme yaşamıştı.
Yüzde 15,8 ihracat artışı güzel bir gelişme ancak bugünkü artışa rağmen ihracatta gerileme bitmedi. Sonraki aylarda düşüşün devam edeceğini göreceğiz.
2-İhracatta ve İthalatta Artışın Nedeni Ne?
Artışın 3 nedeni var.
Birincisi takvim etkisi. Ramazan Bayramı 2019’da Haziran ayına denk gelmiş ve tatil 9 güne uzatılmıştı. Bu nedenle (hafta sonlarını da çıkarınca) geçen yıl 15 günü vardı. Bu yıl Bayram Mayıs’a geldi ve Haziran’da 22 iş günü vardı. Dolayısıyla herkes 7 gün daha fazla çalıştı.
İkincisi, Nisan ve Mayıs’tan farklı olarak küresel talepte bir toparlanma olduğu aşikar. Yani ülkelerin ithalatı önceki aylara göre daha canlı. Bu da bizim ihracatımızı destekleyen bir unsur. İthalatımız için de aynı şey geçerli.
Üçüncüsü, gecikmiş talep etkisi. Nisan ve Mayıs’ta kriz nedeniyle bir anda duran talep yeniden canlanmaya başladı ve bu iki ayda talebi ertelenen mallar Haziran’da ihraç ve ithal edilmeye başladı.
Birinci etki bir seferlik ama çok büyük bir etkiydi. Bundan sonra bu etkiyi görmeyeceğiz. İkinci ve üçüncü etkiler Temmuz ve sonrasında devam edecek.
3-Vergi Artışlarına Rağmen İthalat Neden Düşmüyor?
Aslında öyle değil. Vergi artışlarının ithalatı yavaşlatan bir etkisi var. Ama tıpkı ihracatta olduğu gibi ithalatta da 2020 Haziran döneminde, önceki yıla göre 7 iş günü fazla olmasının ciddi bir etkisi var. 2020’de 22 işgününde, 2019’da 15 işgününde yapılan ithalattan yüzde 8 daha fazlası yapıldı. Gün sayısı eşit olsaydı ithalatta da ihracat gibi gerileme olurdu.
4-Küresel Ticarette Toparlanma Ne Zaman?
İhracat ve ithalatta yaşanan gelişmeler Türkiye’ye has bir durum değil. Dünya genelinde ticarette çok sert bir daralma yaşandı ve bu daralmadan çıkış yavaş yavaş olacak. Dünya Ticaret Örgütü ve diğer uluslararası örgütlerin tahminlerin ortalaması bu yıl yüzde 15-20 civarında bir gerileme olacağını gösteriyor. Nisan ve Mayıs, COVID-19 döneminde küresel ticaretin en kötü ayları olarak geride kaldı ama tedirginlik hala devam ediyor. İkinci büyük bir şok gelmezse küresel ticarette Eylül-Ekim dönemi ile birlikte yeni bir ivmelenme görebiliriz.