2025’e hangi gelişmelerle başladık?
2025, bir önceki yılı aratmayacak şekilde hızlı başladı. İlk ayı neredeyse tamamlıyoruz ve yeni bir yıla başlamamış hissiyle, aynı tempo hayatımızda devam ediyor. Gümrük ve dış ticaret alanlarında bu şekilde hissedilmesinin ana nedeni, mevzuat değişikliklerinin son gün yayımlanması. Bir telaşla hem mevzuat değişikliklerinin anlaşılması hem de yeni işlemlerde tatbik edilmesi, ocak ayını yaşamadan yeni yıla girmeye neden oluyor.
Dünya gündeminde ise Trump rüzgarı sürüyor. Trump’ın 20 Ocak’ta göreve başlaması sonrasında, gümrük vergilerinde ciddi artışlar ve küresel ticaret savaşlarının başlaması bekleniyor. Başta Çin menşeli ürünler olmak üzere Kanada, Meksika menşeli ürünler de bu artan vergilerden nasibini alacak gibi duruyor. Çin için konuşulan vergi oranları %60’lardayken diğer ülkeler için oranlar %30 ila %10 arasında değişiyor. Önümüzdeki günlerde de bu konuyu ciddi şekilde konuşacağız gibi görünüyor ancak bugün 2025 yılında öne çıkan değişikliklerden bahsedeceğiz.
2024 dış ticaret rakamları açıklandı
Ticaret Bakanlığı, aralık ayına ilişkin dış ticaret bültenini yayımladı ve 2024 yılındaki dış ticaret performansımız da ortaya çıktı. Bu bültene göre, 2024 yılı aralık ayı geçen yılın aynı ayı ile mukayese edildiğinde ihracat %2,2 oranında artışla 23 milyar 463 milyon dolar, ithalat %11,1 oranında artışla 32 milyar 287 milyon dolar olarak gerçekleşti. Böylece 2024 yılı Ocak-Aralık döneminde ihracat %2,5 oranında artışla 261 milyar 925 milyon dolar, ithalat %4,9 oranında azalışla 344 milyar 85 milyon dolar oldu.
İhracat hedefimiz 2024 yılı için 262 milyar USD idi. Tedarik zincirinde yaşanan krizler, kuzeyimizde ve güneyimizde yaşanan bölgesel savaşlar, ihracat fazlası verdiğimiz İsrail ile dış ticaretin durulması, yıl içinde kur artışının temel üretim maliyetleri artışından düşük olması gibi olumsuzluklara rağmen ihracatın artıyor olması ve hedefi tutturuyor olmak büyük önem taşıyor.
Suriye ile ticarette sorun başlıyor
Suriye’de yeni rejim başlayınca ilk yapılan icraatlardan biri tek gümrük vergisi uygulaması oldu. Bu kararla, her ülkeye aynı gümrük vergisi tatbik edilmeye başlandığı öğrenildi. Öğrenildi, çünkü yeni rejimin bu uygulamasına yönelik resmi bir yazıya ulaşılamıyor, bunu ancak yerel kaynaklardan öğrenebiliyoruz. Buna göre, daha önce tatbik edilen vergilerin %300 ila %500 oranında arttığı belirtiliyor.
Suriye hem mal ihracatı hem de hizmet ihracatı için oldukça önemli bir sınır ticareti komşumuz. Suriye’yi, savaş sonrası yapılanmasında ciddi rol alacağımız ve gıda ürünleri ihracatı konusunda ciddi bir ilave pazar olarak değerlendiriyoruz. Yıl başında Suriye’ye komşu illerin ticaret odalarıyla yapılan toplantıda 10 milyar USD ihracat hedefi konulmuş durumda. Ancak bunun gerçekleşebilmesi için öncelikle 2011 yılında askıya alınan serbest ticaret anlaşmamızı tekrar hayata geçirmek gerekiyor. Aksi durumda, yeni rejim tarafından tek vergi uygulamalarından olumsuz etkilenmemiz kaçınılmaz. Bu olumsuzları gidermek için ise geniş kapsamlı bir STA çalışması olacağı Bakanlığımız tarafından duyuruldu ama bunun hemen olamayacağı yönünde de endişelerimiz var çünkü muhatap ülkede hâlâ kurumsal bir yasal altyapı, meclis gibi temel devlet unsurları bulunmuyor.
Türkiye’nin 2024 Ocak-Aralık dönemi arasında Suriye’ye olan ihracatı yaklaşık 1.515.675.000 milyar dolar olarak gerçekleşirken geçen yılın aynı dönemine göre %11,1’lik bir artış gerçekleşti. 2023 yılında Suriye’ye gerçekleşen ihracat ise yaklaşık 1.364.626.000 milyar dolar idi. Suriye’nin yeniden yapılanmasında potansiyel kilit iller olarak nitelendirilen Kilis, Mardin, Hatay ve Gaziantep’in 2024 yılında Suriye’ye olan toplam ihracatı yaklaşık 788.667.000 milyon dolar olarak karşımıza çıkarken bu rakam, Suriye’ye olan ihracatımızın yaklaşık %52’sine denk geliyor.
Malezya ithalatlarında yaşanan sorun çözüldü
Malezya ile imzalanmış olan Serbest Ticaret Anlaşması kapsamındaki tercihli tarife imkânından yararlanmak üzere, “menşe belgesi” (Certificate of Origin) veya “fatura beyanı” kullanılması ve ürünlerin ithali esnasında (veya belli şartlar altında sonradan) bu menşe ispat belgelerinin ithalatçı gümrük idaresine ibrazı gerekiyor. Bu belgeler ibraz edildiği zaman, tercihli yani indirimli orandan ithalat işlemleri yerine getiriliyor.
Bu belgelerden fatura beyanının (10.000 dolarlık tutar üzerindeki sevkiyatlar için) onaylanmış ihracatçı tarafından düzenlenmesi ve bu statüye sahip firmanın onaylanmış ihracatçı numarasının fatura beyanında belirtilmiş olması gerekiyor. Bu kolaylığın kullanılması için de ülke tarafından bu yetki verilmiş olmalı. Ancak, Malezya tarafından şu ana kadar fatura beyanına yönelik bir yetkilendirme yapılmadığı, fatura beyanı düzenlenmesine izin verildiği görülüyordu. Bu noktada da fatura beyanıyla yapılan menşe ispatları sonucu indirimli gümrük vergileriyle yapılan ithalat işlemleri için bir ek tahakkuk ve idari para cezası düzenlenmesi durumu söz konusu olmuştu. Sadece şekil şartı nedeniyle ithalatçılara çok ciddi vergi ve idari para cezaları tatbik edilmişti.
Bu noktada sorunu çözüme kavuşturacak düzenleme yıl başında yapıldı. Düzenlemeye göre, Malezya yetkili makamlarınca, 01.04.2020 ve 01.04.2023 tarihleri arasındaki ihracat işlemleri için 31.10.2024 tarihinden itibaren bir yıl boyunca, sonradan Malezya Menşe Belgesi düzenlenebilecek. Böylelikle, geriye dönük olarak menşe belgesi düzenlenerek menşe ispatının önü açılmış oldu. Bu noktada, daha önce Güney Kore Serbest Ticaret Anlaşması'nda yaşanan sorunun çözümüne benzer bir çözüm yolu izlendiği görülüyor.
Yeni ithalat vergileri ve uygulamaları yürürlüğe girdi
31 Aralık tarihinde yayımlanan düzenlemeler dikkate alındığında ithalat vergilerine ve uygulamalarına yönelik öne çıkan değişiklikler kısaca aşağıdaki şekildedir:
· 21 fasılda 324 GTİP değişikliği oldu.
· 8 GTİP’te (7225, 7228, 8528, 8529 tarife pozisyonları) sınıflandırılan ürünün Gümrük Vergi (GV) oranı arttı ve bu artışlar 3 ila 14 puan arasında gerçekleşti.
· 2 GTİP’te (7225 ve 7226 tarife pozisyonu) sınıflandırılan ürünün GV oranı 6 puan azaltıldı.
· Korelasyon dışında, daha önce İGV uygulanmayan 167 GTİP’te sınıflandırılan ürüne 2025 itibarıyla yeni İlave Gümrük Vergisi (İGV) getirildi.
· 15 GTİP için, geçmişte bir süre İGV’ye tabi olup sonrasında kaldırılmıştı. 2025 itibariyla bu ürünlere tekrar İGV uygulanmaya başlandı. Bu 15 GTİP için uygulanacak oranlardan 3 adet GTİP geçmişte uygulanandan daha yüksek, kalan 12 GTİP ise daha düşük veya eşit oranlardır.
· 219 GTİP’te sınıflandırılan ürünün İGV oranı artırılmıştır. İGV oranı artışı, 2,4 ila 15 puan arasındadır.
· 87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılan kimi araçların Çin Halk Cumhuriyeti menşeli olanlar için %50 veya minimum 9.500 USD/adedin yüksek olanı şeklinde ek mali yükümlülük oranı artırıldı.
· 1 GTİP’te (8477.10.00.00.00) sınıflandırılan ürünün İGV oranı 10 puan düşürüldü.
· Tarım Bakanlığı tebliğleri kapsamında olan DK1 Tespit Raporu uygulaması kaldırıldı.