2025 ihracat eylem planı

REMZİ AKÇİN
Ünsped Gümrük Müş. Yön. Krl. Başkanı

Türkiye, ekonomik olarak yaşanan istikrarsızlığı gidermek için, 24 Ocak 1980 tarihinde “24 Ocak Kararları” ile yeni bir dış ticaret stratejisini uygulamaya koydu. Kararın amacı, üretimin azalması ve karaborsacılığın oluşması gibi nedenlerin ortadan kaldırılması için kamu harcamalarının sınırlandırılması, ücretlerin düşürülmesi, serbest döviz kuru gibi ekonomik önlemler alınmasıydı. 24 Ocak kararları ile 1980 öncesi dönemde uygulanan ithal ikameci büyüme stratejisi terk edilerek, dışa açık büyüme stratejisi uygulamaya konulmuş ve büyüme stratejisi, temel olarak, verimlilikte artış sağlamayı ve iktisadın rekabet gücünü artırmayı amaçlamıştır. Bu çerçevede, piyasa ekonomisinin kurumsallaşması yönünde adımlar atılmıştır.

Dış ticaret açığı

Bu strateji değişikliği dış ticaret hacminde ani değişikliklere neden olmuş, ancak aynı zamanda “hayali ihracat” denilen bir furyayla yüz yüze gelinmiştir. Zaman içinde dış ticaret açısından olumlu bir değişikliğin oluştuğu da bir gerçektir. 1980-2023 yılları arasında ithalat ve ihracatımıza baktığımızda bu durum açıkça görülmektedir.

Dış ticaretin artması elbette önemlidir ancak asıl önemli olan sürdürülebilir bir dış ticaret yapısıdır. Diğer bir deyişle ithalat ve ihracatın dengeli olması, dış ticaretin sürdürülebilirliği açısından önemlidir. İhracattan elde edilen değer, ithalatı karşılamaması durumunda dış ticaret açığı oluşur, bu durumda ithalatın finansmanı bir sorun haline gelir. 24 Ocak kararlarından bu yana dış ticaretin seyrine baktığınızda, ihracatın ithalatı karşılama oranının ilk 8 yıl içinde iyileşmeye gittiğini, ancak bu sonrasında durağanlaştığını görmekteyiz. 40 yılı aşkın bir sürede ihracatımızın ithalatı karşılama oranı %65-70 seviyesindedir. Bu oran bize ithalatın finansmanında kronik sorun yaşadığımızı ispatlamaktadır. Bu kronik sorunun en sağlıklı çözüm yolu, ihracatın ithalatı karşılayacak düzeye çıkarılmasıdır.

İhracatın artırılmasında kullanılacak en önemli araç, ihracatın teşvik edilmesidir. Ancak doğrudan parasal destek vererek ihracatın teşvik edilmesi mümkün değildir. İhraç ürününün satış fiyatından daha düşük bir fiyatla ihraç edilmesi ve aradaki farkın devlet desteğiyle karşılanması durumunda sübvansiyon oluşur. İhracatın sübvanse edilmesi durumunda, ithalatçı ülkenin sübvanse edilen miktar kadar vergi alma hakkı doğar. Dolayısıyla ihracatçıya parasal iade olarak verilen her bedel, ithalatçıya ek vergi olarak yansır. Bu durumda da, ihracata ödenen her doğrudan parasal destek, ithalatçı ülkenin kasasına vergi geliri olarak yansıdığı gibi ihracatçının rekabet edebilirliğine katkı sağlamaz. Bu nedenlerle ihracatın doğrudan parasal desteklerle değil dolaylı olarak desteklenmesi zorunludur.

İhracatta 2025 Yılı Eylem Planı

Ticaret Bakanlığı her yıl ihracatı artırmak için eylem planı yapar. İhracatta 2025 Yılı Eylem Planı, Ticaret Bakanı Ömer Bolat tarafından 15 Ocak 2025 tarihinde açıklandı[1]. İhracatın Türk ekonomisi için öneminden, yatırım, üretim, istihdam ve döviz getirisi açısından ülke ekonomisine büyük katkılar sağladığından bahseden Bolat, bu nedenle kırmızı çizgilerinin, "mal ve hizmet ihracatını her hal ve şartta artırmayı başarmak" olduğunu söyledi. 2025 yılı için 390 milyar dolarlık mal ve hizmet ihracatı hedefinin olduğunu anımsattı. Ayrıca, Bakanlık bütçesinden ihracatçılara 33 milyar liralık destek ayrıldığını ifade etti.

İhracatta 2025 Yılı Eylem Planı, 7 başlık altında 77 eylemden oluşuyor. Bu eylemlerin başlıkları da ilgili oldukları birimlerin ismiyle ilintili.

2025 Yılı Eylem Planı başlıkları, birimleri ve eylem sayıları

Mal İhracatı Eylem Planı’nda; ihracatın artırılmasına yönelik destekler, tanıtım heyetleri düzenlenmesi, ihraç ürünlerinin tanıtımına yönelik fuarlara katılım, ihracatçıya yeşil pasaport verilmesi, marka destekleri gibi eylemler yer alıyor.

Mal İhracatı Eylem Planı’nda; hizmet ihracatına yönelik yurtdışı etkinlik ve organizasyonlar, lojistik, bilişim, yurt dışı müteahhitlik hizmetleri, teknik müşavirlik, kültürel hizmetler, eğitim, sağlık turizmi gibi sektörlerde ihracatın artırılmasına yönelik eylemler yer alıyor.

Ticari Diplomasi-Çok Taraflı, Bölgesel ve İkili İlişkiler Eylem Planı’nda; Türkiye’nin ile değişik ülkelerle tercihli ticaret ve serbest ticaret anlaşmalarının müzakeresi, bazı ülkelerle karma ekonomik komitesi toplantılarının yapılması, bazı ülkelerle uluslararası ticarete yönelik toplantıların gerçekleştirilmesi, uluslararası örgütler nezdinde görüşmelerin sürdürülmesi gibi eylemler yer alıyor.

İhracatın Finansmanı Türk Eximbank Eylem Planı’nda; adı üstünde ihracatın finanse edilmesi ve ihracatçıya daha uygun finansman sağlanmasına yönelik eylemler yer alıyor.

İGE A.Ş. Eylem Planı’nda; sektörler bazında uygulanan destek paketleri kapsamında ihracatçıya sunulan kaynak miktarlarına ilişkin eylemler yer alıyor.

Gümrüklerde İhracatı Kolaylaştırıcı Faaliyet ve Projeler Eylem Planı’nda ise ağırlıklı olarak ihracata ilişkin basitleştirilmiş gümrük beyannamesinde (BGB) uygulanacak kolaylıklar yer alıyor. BGB, hızlı kargo ve posta yoluyla yapılan, diğer bir deyişle e-ihracat kapsamında yapılan mikro ihracatta kullanılan beyannamedir. Bu beyannamelerde beyanı, ihracatçı değil operatör denilen posta veya hızlı kargo işletmesi yapar. Dolayısıyla mikro bazda ihracat yapan ihracatçı, ihracata ilişkin bürokrasiden arındırılmış olur. Eylem planında bu şekilde yapılan beyanlarda;

- E-faturadan veya e-irsaliyelerden gümrük doğrudan beyannameleri oluşturularak ihracat için fatura veya irsaliye düzenlenmesinin yeterli olacağı bir sisteme geçilmesinin,

- 12’li GTİP tespitinde yaşanan zorlukların bertaraf edilmesinin hedeflendiği görülmektedir.

İkinci vurgulanacak eylem ise Ülke Gümrük Uygulamaları Bilgi Portalı Projesi devam edeceğidir. Ülke Gümrük Uygulamaları Bilgi Portalı, mikro ihracat başta olmak üzere ihracatçıların ihracat pazarları konusunda bilgilendirilmesini sağlayan dokümandır.[2] Bu dokümanla; belirlenen hedef pazarlar başta olmak üzere, ihracatçıların yoğun olarak ihracat yaptığı ülkeler ile e-ihracat için potansiyel arz eden ülkelerde geçerli gümrük ve dış ticaret prosedürlerinin ayrıntılara ulaşılabilmektedir. Bu bilgiler, ihracatçıların diğer ülke gümrük idarelerinde karşılaşabileceği sorunları en aza indirmek için destek sağlayarak rehberlik edecek ve hedef ülkelerde rekabet avantajı sağlamaktadır.

Sonuç olarak geniş açıdan bakıldığında; İhracatta 2025 Yılı Eylem Planı’nın Ticaret Bakanlığı birimlerinin rutin görevlerinden çok da fazla bir içeriğinin olmadığı sonucuna varılabilir.

[1] haberler/ticaret-bakani-bolat-ihracatta-2025-yili-eylem-planini-acikladi">https://ticaret.gov.tr/haberler/ticaret-bakani-bolat-ihracatta-2025-yili-eylem-planini-acikladi

[2] https://www.alomaliye.com/wp-content/uploads/2024/11/e-ihracat-pazar-rehberi.pdf