2025 çalışan ve emekliler için daha zorlu geçecek
TÜİK’in geçen hafta yayımladığı gelir dağılımı istatistikleri, çalışanları memnun etmeyen 2025 yılı asgari ücretinin ardından geldi ve bu nedenle daha derinlemesine incelenmeye alındı. Uzmanlar, gelir dağılımında 2023 yılında kaydedilen hafif düzelmenin büyük ölçüde seçim ekonomisi kaynaklı olduğu konusunda neredeyse hemfikirler. Ancak, gelir dağılımının son 10 yılına ve Mehmet Şimşek’in akıldışı ilan ettiği COVID sonrası döneme bakınca çalışan ve emeklilerin zarar gördüğü yapısal bozulma net şekilde görülüyor. Düşünce kuruluşu TEPAV’ın çalışma direktörlerinden Prof. Dr. Hakkı Hakan Yılmaz’ın şu değerlendirmesini dikkatle not etmekte yarar var: “2024 yılı rakamları 2025’de yayımlandığında özellikle emeklilik odaklı olmak üzere sosyal transferler kaynaklı gelir dağılımında bir kötüleşme ile karşılaşacağımızı söylemek yanıltıcı olmayacaktır. 2025 ise eğer mevcut program devam eder, revizyonlar yapılmazsa servet dağılımındaki bozulmanın da birikimli etkisiyle çalışanlar ve emekliler için gelir dengesizliğinin artığı çok daha zor bir yıl olarak geçecek.”
Gelir uçurumu 7,7 kat
Son TÜİK verileri gelir dağılımındaki yapısal bozukluğu gösteriyor. Türkiye’de en zengin yüzde 20’lik gruptakilerin (eşdeğer kullanılabilir hane fert geliri) toplam gelirden aldığı pay 2024’te yüzde 48,1 olarak hesaplandı. Bunun anlamı, her türlü gelir türünden elde edilen ülkedeki toplam gelirin yüzde 48,1’i 17,1 milyon kişiye gidiyor. En düşük gelir grubuna bakınca da Türkiye’deki 17,1 milyon kişi, Türkiye’deki toplam gelirin ancak yüzde 6,3’ünü alıyor. En yüksek gelir grubundaki 17,1 milyon kişiden her biri ortalama gelir olarak, en düşük gelir grubundaki bir kişinin 7,7 katı daha fazla gelir elde ediyor.
■ Asgari ücret tamamen kaldırılabilir
Ankara sanayisinin duayen kanaat önderlerinden köklü organize sanayi bölgesi OSTİM’in başkanı Orhan Aydın’ın EKONOMİ gazetesine verdiği mülakattaki asgari ücretin niteliğiyle ilgili değerlendirmesi yankı uyandırdı. Orhan Aydın ile görüşmemizi asgari ücret 24 Aralık Salı günü açıklanmadan önce yaptığımızı hatırlatmakta yarar var. Aydın, “Asgari ücret tamamen kaldırılabilir” görüşünü tartışmaya açtı. Aydın’ın “Şimdi bir tarafta blok işsizlik var öbür tarafta çalışanlara ödenecek ücrete alt sınır koyuyorsunuz. Bu sınır kalkarsa arz talep buluşup, piyasa regüle olmaz mı?” sözlerini dikkatle not ettik. TÜRKİŞ’in 50 yıldır yer aldığı asgari ücret tespit komisyonundan Hak-iş ve DİSK ile de istişare ederek bir daha dönmemek üzere ayrıldığını başkan Ergün Atalay’ın açıklaması asgari ücretin belirlenme yöntemi üzerindeki tartışmaları derinleştirdi. 2025 Şubat ayında açlık sınırına dayanacak olan 22 bin 104 Tl’lik asgari ücretin belirlenme yöntemini 2025 yılı boyunca tartışacağız galiba.
■ Asgari ücret aynı zamanda sosyal politikaların temel ölçütü
Mevzuatta işe yeni başlamış bekar bir çalışanın asgari yaşam geliri olarak tanımlanan asgari ücret sadece işçi ücreti değil. Devletin sosyal politika alanında sosyal yardımlar başta olmak üzere hesapladığı bir çok ödemede asgari ücret temel ölçüt olarak alınıyor. Sosyal yardımlar, çalışanların hizmet borçlanması, işverenlere verilen istihdam teşvikleri, işsizlik ödeneği, idari para cezaları, bireysel emeklilik devlet katkısı gibi 50 dolayında kalem asgari ücret ya da buna oranlanarak hesaplanıyor. Uzmanlara göre, bu kadar ödemenin kendi hesaplama mantığından uzaklaşıp doğrudan asgari ücrete endekslenmesi, asgari ücret belirlenmesine ilişkin hesaplamaların da teknik hassasiyetlerden uzaklaştığı akıl dışı bir ortam yaratıyor. Asgari ücret belirleme yöntemini değiştirmeyi tartışırken bunları göz önünde tutmakta yarar var.
■ Ekonomi muhabirleri 2025 asgari ücretini nasıl duydu?
Geçen hafta 24 Aralık akşamı aniden yapılan Asgari ücret komisyonu toplantısı Ekonomi Muhabirleri Derneği’nin (EMD) yeni yıl yemeğine denk gelince dernek tarihinin ilginç anlarından birine tanıklık ettik. Bu önemli açıklamayı kimisi bakanlıkta, kimisi yolda ve yemek salonunda karşılayan gazeteciler beklentilerin altında kalan 2025 asgari ücretini topluca değerlendirmek imkanı buldular. Derneğin duayenleri Vecdi Seviğ, Ercan Deva, Tahsin Tokay, Alaattin Aktaş, Mehmet Öngeoğlu’nun sıcak değerlendirmeleri ilgiyle dinlendi. Çalışma hayatı alanındaki uzmanlıklarıyla bilinen gazetemizin kıdemli muhabiri EMD Başkanı Mehmet Kaya ve Başkanvekili Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’tan sıcağı sıcağına toplantının perde arkası ile ilgili bilgileri duyma fırsatı bulduk. Açıklama şokunu atlatan EMD üyeleri Naki Bakır ve Cahit Saraçoğlu’nun saz önderliğiyle gece boyunca türkülere eşlik ettiler.