2024 bütçesi 2023 yılını aratacak gibi…
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 15 Ocak günü 2023 yılı bütçesinin hem Aralık ayı ve hem de Ocak-Aralık dönemi sonuçları açıklandı. Her zaman olduğu gibi sonuçların açıklandığı saatte konu ile ilgili olarak televizyonda ilk yorumlarımızı yaptık.
Dilerseniz bu yazımızı iki alt başlıkta ele alalım; ilk başlıkta 2023 yılı bütçesinin sonuçlarını değerlendirelim, ikinci başlıkta ise 2024 yılına yansıyacak yorumlarımızı ve öngörülerimizi ortaya koyalım.
2023 bütçesinin gerçekleşen sonuçları…
Aslında 2023 yılı bütçesi başlangıçta 4 trilyon 469 milyar lira bütçe gideri ve 3 trilyon 810 milyar lira bütçe geliri öngörülerek 659 milyar lira açıkla bağlanmıştı.
Ancak; daha yılın başında bu rakamların tutmayacağı iki önemli gelişmeyle ortaya çıkmıştı.
Birincisi, ülkenin yaşadığı asrın felaketi niteliğindeki 6 Şubat tarihli Kahramanmaraş merkezli depremdi. 50 bini aşkın vatandaşımızı kaybetmiştik, yüzbinlerce yıkımla karşı karşıya kalmıştık. Hükümet de bu depremin maliyetinin 104 milyar dolar olduğunu resmen açıklamıştı.
İkincisi de daha önceden bilinen 14 Mayıs tarihinde gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilliği seçimleri olmuştu.
Nitekim bu iki gelişme bütçeye de yansıdı, daha yılın ilk yarısında hedefler şaştı. Onun üzerine Meclis tatile girmeden ek bütçe yapıldı. 27 Temmuz 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ek bütçe ile bütçe giderleri 5,6 trilyon liraya yükseltildi. Ancak bütçe açığı aynen 659 milyar lira şeklinde korunarak bütçenin finansmanı tamamen ek vergilere dayandırıldı. Yani daha önce yaklaşık 3.2 trilyon lira olarak öngörülen vergi gelirleri ek bütçe ile yaklaşık 4.3 trilyon liraya yükseltildi.
2023 bütçesiyle;
- 952 milyar lira olarak öngörülen personel giderleri 1 trilyon 324 milyar lira,
- Başlangıç bütçesinde 565 milyar lira olarak öngörülen ve sonra ek bütçe ile 646 milyar liraya çıkarılan faiz giderleri 675 milyar lira,
- Başlangıç bütçesinde 316 milyar lira olarak öngörülen ve sonra ek bütçe ile 383 milyar liraya çıkarılan yatırım ödenekleri (sermaye giderleri) 543 milyar lira,
- Başlangıç bütçesinde 1 trilyon 682 milyar lira olarak öngörülen ve sonra ek bütçe ile 1 trilyon 941 milyar liraya çıkarılan cari transferler kalemi 2 trilyon 373 milyar lira,
olarak gerçekleşti.
Üstelik vergi gelirleri de revize edilmiş haliyle 4.3 trilyon lirayı aşarak 4.5 trilyon lira oldu.
Buna rağmen 2023 yılının sonunda bütçe açığı 1 trilyon 375 milyar lira olarak gerçekleşti. Oysa yılın başında ve ek bütçe ile öngörülen açık 659 milyar lira idi. Dolayısıyla bütçe açığı yüzde 108 fazlasıyla realize oldu.
Gerçekleşen bütçe rakamlarının bazı kalemleri açıklamaya muhtaç!... Örneğin “Sınıflandırmaya Girmeyen Diğer Kurum, İşletme Hane halkına Yapılan Sermaye Transferleri” kalemi sadece Aralık 2023 ayında 623 milyar lira artarak 801 milyar liraya çıkmış. Bu garip artışın kaynağı, ekonomi basınında oldukça dikkat çekti. Öğrenebildiğimiz kadarıyla deprem bölgesi yatırımları için TOKİ’ye aktarılan kaynak imiş. Ancak yine de muhasebe ve bütçe tekniği itibariyle bu garipliği anlayamadık.
Anlayacağınız yılın sonunda “takke düştü, kel göründü”.
2023 yılının bazı aylarında “bütçe fazla verdi” şeklindeki erken sevinç naralarının anlamsızlığı ortaya çıktı ve kifayetsiz yorumcuların hevesleri yarıda kaldı. Bunun yanlış olduğunu her ayın televizyon programımızda resmen haykırdık durduk.
2024 bütçesinin muhtemel sonuçları…
Önce bir hususu hatırlatalım. 2024 bütçesinin ilk sonuçlarını 15 Eylül günü Hükümet yetkililerinin açıklığı 2024-2026 dönemi Orta Vadeli Programında (OVP) gördük. Daha sonra Ekim ayında yayımlanan 12. Beş Yıllık Kalkınma Planı ve 2024 bütçe kanunu teklifi ile gördüklerimizi yineledik.
Buna göre merkezi yönetim:
- Bütçe giderleri yaklaşık 12 trilyon 130 milyar lira,
- Bütçe gelirleri yaklaşık 10 trilyon 479 milyar lira,
- Bütçe açığı da 2 trilyon 654 milyar 800 milyon lira,
olarak öngörülmüş.
Şimdi şöyle bir bakalım:
- 2023 yılı bütçe giderleri 6 trilyon 585 milyar lira olarak gerçekleşmiş ve 2024 bütçesinde bu giderler yüzde 84 artışla 12,1 trilyon lira,
- 2023 yılı bütçe gelirleri 5 trilyon 210 milyar lira olarak gerçekleşmiş ve 2024 bütçesinde bu gelirler yüzde 78 artışla 9,3 trilyon lira
- Vergi gelirleri ise yüzde 85 artışla 4,5 trilyon lira iken 8,3 trilyon lira,
- Dolayısıyla bütçe açığı da 1 trilyon 375 milyar lira 2024 yılında 2 trilyon 654 milyar 800 milyon lira,
şeklinde dikkate alınmış.
Şimdi şunu soruyoruz: yukarıdaki rakamların dili neyi söylüyor? 2023 sonunda 1,4 trilyon liraya yaklaşan bütçe açığının 2024 yılında 2,6 trilyon lirada kalması mümkün mü? Yüzde 85 vergi artışı, yüzde 36 enflasyon ve yüzde 3 civarında büyüme hedefiyle ne kadar uyumlu?
Dolayısıyla yılın başında daha 350 gün varken söyleyelim. Bu bütçe de tutmayacak ve 2023 yılına göre daha zor bir bütçe yılı yaşanacak.