2023’te finansalları hangi seçimler bekliyor?

Başlığı okuyunca aklınıza hemen yerel seçimler gelmiştir. Sizleri yerel seçim havasından bir nebze uzaklaştırıp 2023 finansal tablolarında yapacağımız seçimlere, daha doğru 2023 yılında geçerli değişiklikler ve düzenlemelere bakalım. Seç beğen al!

Birinci seçim, Pantone Renk Enstitüsü tarafından belirlenen “yılın rengi”. 2023'ün rengi 18-1750 kodlu Viva Magenta olarak belirlendi. Kırmızı tonlarında olan Magenta cesaret ve neşenin rengi. 2023 finansallarını hazırlamaya başlarken üzerinize bu tonlardan giymeyi unutmayın. Şimdi gelelim diğer seçimlere yani 2023 yılında Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) veya Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na (UFRS) göre hazırlanmış finansal tablolarda hangi değişiklikleri göreceğimize…

Ertelenmiş vergi

Vergi yine gündemde. TMS/UMS 12 Gelir Vergileri Standardı başımızın tacı. TMS 12’ye yapılan düzenleme ile “Tek Bir İşlemden Kaynaklanan Varlık ve Yükümlülüklerle İlgili Ertelenmiş Vergi” konusu açıklığa kavuşturuldu. Önce tek taşla iki kuş nasıl vurulur, bilançoya hem varlık hem de yükümlülük nasıl yazılır onu anlayalım, sonra da değişikliğin etkilerine bakalım. Örneğin, bir kiralama anlaşması yaptığınızda, TFRS/UFRS 16 Kiralamalar Standardı gereği kiracı olarak (lessee) bilançonuzun aktif tarafına kullanım hakkı varlığı, pasif tarafa da aynı tutarda kira yükümlülüğü kaydediyorsunuz. Benzeri durum hizmetten çekme (decomissioning), restorasyon gibi hem varlık hem de yükümlülük yaratan işlemlerde karşımıza çıkıyor. Gördünüz mü bilançoda tek taşla iki kuş vurduğunuz birçok işlem varmış. Gelelim vergi kısmına:

Bazı istisnalar dışında her işlemin vergi ve ertelenmiş vergi etkisini düşünmek gerekir. Nasıl olsa bilançomun aktif ve pasifine aynı tutarda bakiye yazıyorum dolayısıyla ertelenmiş vergi hesaplamaya gerek yoktur diye düşünenleriniz olabilir. İşte tam da bu yüzden Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK) olaya el atarak bu yeni düzenleme ile ertelenmiş vergi hesaplanmayan istisnanın kapsamını daraltıp, kiralama ya da hizmetten çekme, restorasyon gibi varlık ile yükümlülüğün eş zamanlı olarak kayda alındığı işlemlerde genellikle eşit tutarlarda vergiye tabi ve indirilebilir geçici farklar oluşabildiğinden, işlemler gerçekleştiğinde ertelenmiş verginin finansal tablolara kaydedilmesi gerektiğini açıkladı. Haydi, bakalım 2023’te nur topu gibi ertelenmiş verginiz oldu! Neyse üzülmeyin, şimdiye kadar bu kapsamdaki işlemlerde kafanız karıştı ya da yanlış uygulama yaptıysanız, hatasız kul olmaz diyen UMSK, düzeltme etkisini bilançosunda birikmiş kâr-zararda muhasebeleştirebilirsiniz dedi. Haydi, yine şanslıyız, kar-zarar tablosu olayı ucundan sıyırdı.

Muhasebe tahminleri

Gelelim kafa karıştıran bir diğer konuya… Varsayalım kiraya vermek üzere binanız var. TMS/UMS 40 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Standardı uyarınca bu binanızı gerçeğe uygun değerinden (fair value) tutuyorsunuz. Geçmiş senelerde binanızın değerini değerleme tekniklerinden biri olan gelir yaklaşımı yöntemi (income approach - kira gelirlerinin bugüne indirgenmesi) ile değerlerken, bu sene pazar yaklaşımı (market approach – piyasa değerlerinin alınması) yöntemine geçmeye karar verdiniz.

Ne olacak şimdi bu değişiklik? Muhasebe tahmini değişikliği mi yoksa muhasebe politikası değişikliği mi? Aman doğru karar verin! Ucunda ölüm yok ama kararınızın finansallara önemli etkisi var. Muhasebe politikası değişikliği derseniz geçmiş seneki finansallarınızı düzeltmeniz gerekir, muhasebe tahmini değişikliği derseniz kaldığınız yerden yola devam edersiniz.

Bir tek sizin değil belli ki bu konuda herkesin kafası karışmış, UMSK da 2023 yılında geçerli uygulama ile muhasebe politikası değişikliği ile muhasebe tahmini değişikliğinin birbirinden daha kolay ayrıştırılmasını sağlayan açıklama getirdi ve şöyle tanımladı: Muhasebe tahminleri, finansal tablolardaki ölçüm belirsizliği içeren parasal tutarlardır.

Özün sözü, bir girdi ya da ölçüm tekniğindeki değişikliğin muhasebe tahmini üzerindeki etkileri de -önceki dönem hatalarının düzeltilmesinden kaynaklanmadıkça- muhasebe tahminlerindeki değişiklik olarak kabul edilecek.

Bakalım bu açıklamadan sonra binanızın ölçümünde değerleme modeli değişikliği nasıl muhasebeleşecek? Anlaşılan o ki, cesaret ve neşenin rengi Viva Magenta giyerek yapmış olduğunuz karar, yukarıdaki tanıma uyduğu sürece muhasebe değişikliği olarak tanımlanacak.

Sigorta sözleşmeleri

Ve 2023’ün son bombasıyla karşınızdayız. Gelişi uzun süren, uzunca bir süre ertelenen ancak 2023’te özellikle sigorta dünyasını kasıp kavuracak bombamız TFRS/UFRS 17 Sigorta Sözleşmeleri. Yeni standart ilk bakışta (i) Reasürans sözleşmeleri dahil düzenlediği sigorta sözleşmeleri, (ii) Elinde tuttuğu reasürans sözleşmeleri ve (iii) İşletmenin sigorta sözleşmeleri de düzenliyor olması kaydıyla, düzenlediği isteğe bağlı katılım özelliği bulunan yatırım sözleşmelerini etkileyecek.

Henüz 2023’ün başındayız. Bakalım bizi başka ne seçimler bekliyor.