2023 yılı vergi performansı çok düşecek

2023 yılı bütçe kanun teklifinin ayrıntılarına girildikçe tablonun hiç de iç açıcı olmadığı görülüyor. Bütçe harcamalarının fren tutmadığı ve bütçe gelirlerinin de adeta yerinde saydığı anlaşılıyor.

Özellikle vergi gelirlerinde çok ciddi daralma dikkat çekiyor. Bunun nedenlerini ortaya koymadan önce 2022 yılı revize vergi gelirleri ile 2023 yılı bütçe hedeflerine bir göz atalım.

Cumhurbaşkanlığı tarafından sunulan bütçede yer alan bazı vergi gelirlerinin özeti şöyle:

Tabloda yer alan rakamlar vergi performansının düşük olduğunu gösteriyor. Şöyle ki;

• Vergi gelirlerinde 2023 yılında yüzde 41,2 oranında bir artış performansı bekleniyor.
• Gelir vergisi tahsilatı genel artışın üstünde yüzde 49,2 olarak görülüyor. Demek ki gelir vergisi tarifelerinde çok fazla bir iyileştirme olmayacak.
• Ancak kurumlar vergisi tahsilatı 2022 yılında rekorlar kırarken 2023 yılında adeta yerlerde sürünüyor. Öngörülen artış oranı sadece yüzde 24,2 oranında.
• Aynı şekilde Dahilde Alınan KDV tahsilatı da yüzde 38,7’de kalmış ve genel artışın gerisine düşmüş.
• Bütçede önemli yer tutan damga vergisi ve harçlardaki artış da toplam vergi gelirleri tahsilat hedefinin gerisinde.
• Bu durumda vergi gelirlerindeki artışın tamamen dış ticaretten yani ithalattan alınan KDV ve gümrük vergilerine dayandırılmış durumda. Her iki vergide de yüzde 55-57 civarında vergi tahsilatı hedeflenmiş.
• Öyle ki ithalde alınan KDV tahsilat hedefi tüm vergileri geçmiş ve 1 trilyon lira sınırına yaklaşmış.

Aşağıdaki tablo da ÖTV’nin alt açılımlarını gösteriyor.

Özel Tüketim Vergisinin (ÖTV) gelir artışı yüzde 33,1 olarak öngörülmüş. Ancak bu kalemin içinde de bazı vergilere yüklenme olmuş. Özellikle motorlu taşıt araçları ile dayanıklı tüketim malları (beyaz eşya) ve alkollü içkilerden alınacak vergiler yüksek tutulmuş.

Demek ki ÖTV kapsamına giren malların ya tüketimlerinde artış hedefleniyor ya da oranlarda artış öngörülüyor. Bekleyip göreceğiz.

Peki niye 2023 yılı vergi gelirlerinde düşük performans öngörülmüş. Başta belirtelim, bunu vergi yönetiminin beceri veya başarısına bağlamak kesinlikle doğru değil.

Bize göre vergi performansındaki düşüşün temel nedenleri şunlar:

• Öncelikle 2023 yılı enflasyon hedefi dikkat çekiyor. Başta Cumhurbaşkanı olmak üzere, Hükümet yetkilileri 2023 yılı enflasyonunun hızlı düşüşe geçeceği öngörülüyor. Eylül ayı başlarında yayımlanan 2023-2025 Orta Vadeli Plana göre 2023 yıl sonu enflasyon hedefi 24,9 ve 2023 yıl içi deflatörü ise yüzde 32,3 olarak öngörülmüş. Oysa Merkez Bankası Başkanı da 27 Ekim tarihli açıklamasında 2023 yıl sonu enflasyon (TÜFE) oranını yüzde 22,3 olarak açıklamıştı. 2023 yılının ilk yarısında yapılacak olan genel seçimler nedeniyle harcamaların fren tutmayacağı ve hızla artacağı açık. Yani 2023 yıl içi ve sonu enflasyon hedeflerini tutturmak imkansız gibi.
• Enflasyondaki baz etkisi gibi vergi gelirlerinde de baz etkisi var. Yani geçen yılların vergi gelirleri performansı doğal olarak aynen devam edemiyor ve dolayısıyla düşüyor. Şöyle ki 2020 yılında sadece yüzde 24 artan vergi gelirleri, 2021 yılında yüzde 40 artmış ve 2022 yılında da yüzde 88 artışla adeta zirve yapmış. Dolayısıyla 2023 vergi hedefi düşmüş.
• Vergi hedefindeki önemli düşüş nedenlerinden birisi de genel ekonomik durumun kötüye gitmesi.
• Çok önemli bir neden de vergi affı beklentisi. Bu Hükümetin alışkanlık haline getirdiği vergi affının özellikle seçim yılında devreye gireceği açık ve kesin.

Sözün özü: yukarıda özetlenen bazı nedenlerle 2023’de çok fazla vergi toplanmayacak.