2023 şahıs şirketlerinin kara yılı oldu

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) yayınladığı açılan ve kapanan şirket verileri, 2023 yılının işletmeler açısından hiç de iyi geçmediğini ortaya koyuyor. TOBB’un 2009 yılına kadar uzanan verilerinde 2023 yılına gelene kadar hiç görülmeyen bir durum ortaya çıktı. Verilerine sahip olduğumuz 15 yılda ilk kez gerçek kişi ticari işletmelerinde kapanan şirket sayısı, açılan şirket sayısını aştı.

2023 yılında 19 bin 880 gerçek kişi ticari işletmesi kurulurken kapanan gerçek kişi ticari işletmelerinin sayısı 32 bin 933’ü buldu. Yani yeni kurulan her 100 işletmeye karşılık 166 gerçek kişi ticari işletmesi kapandı. Kurulan gerçek kişi ticari işletmesi sayısı, 2022 yılına göre yüzde 26.63 düşerken, kapananların sayısı yüzde 42.27 arttı.

Bu durum, aynı oranda olmasa da diğer şirketler için de geçerli. 2023 yılında 128 bin 528 şirket kurulurken 25 bin 883 şirket kapandı. Kurulan şirket sayısı yüzde 8.34 düşerken, kapanan şirket sayısı yüzde 11.71 arttı. Yeni kurulan her 100 şirkete karşılık kapanan şirket sayısı 16.52’den 20.14’e yükseldi.

Sadece kooperatiflerde farklı bir görünüm var. 2023 yılında 3 bin 202 kooperatif kurulurken bin 69 kooperatif kapandı. Buna göre kurulan kooperatif sayısı yüzde 61.31 artarken, kapanan kooperatif sayısı yüzde 5.65 azaldı. Açılan her 100 yeni kooperatife karşılık 33.39 kooperatif kapandı.

2023 yılında kooperatif ve gerçek kişi ticari işetmeleri dahil yeni kurulan işletme sayısı yüzde 10.45’lik bir düşüşle 151 bin 610’a gerilerken, kapanan toplam işletme sayısı yüzde 26.20 artarak 59 bin 885’e çıktı. Buna göre yeni kurulan her 100 işletmeye karşılık 39.50 işletme kapandı. Bu miktar 2022 yılında 28.03 idi. Bir yıl içinde ortaya çıkan artış 11.47 puanı buluyor.

Başta gerçek kişi ticari işletmeleri olmak üzere şirketler dünyasında ortaya çıkan bu kara tablonun şubat ayında yaşanan büyük depreme bir bağını kurmak da mümkün değil. Çünkü depremzede 11 ilin verileri, genel ortalamalardan çok farklı bir görünüm ortaya koymuyor. Tersine bazı illerin verileri, Türkiye ortalamalarına göre daha iyi bir noktada.

Şirketler dünyasının 2023’ü bu kadar hasarla atlatmasını, seçimler sonrasında Erdoğan yönetiminin U dönüşü ile faizleri artırmasına tek başına bağlamak da pek mümkün gözükmüyor. Seçim öncesi ve sonrası aylık gelişmeleri karşılaştırdığımızda, olumsuz veriler, aşırı düşük faiz politikasının uygulandığı seçim öncesi aylarda da karşımıza çıkıyor.

Sayfadaki grafik, gerçek kişi ticari işletmelerinde yeni kurulan şirket sayısının 2014 sonrasındaki yıllarda hızlı bir düşüş eğilimi içine girdiğini gösteriyor. Buna karşın kapanan gerçek kişi ticari işletmelerinin sayısı 2018’den itibaren düzenli olarak artıyor. Ancak bu artış 2023 yılında kayda değer bir atak yapmış durumda.

Bu veriler ve eğilim, şirketler dünyasında 2023 yılında ortaya çıkan kara tablonun yapısal nedenleri olduğuna işaret ediyor.