2023 Ekim ayı tüfe oranları
Zafer ÖZCİVAN - Ekonomist
Yıl sonuna yaklaştığımız dönemde enflasyon oranlarını yapılacak zamlara baz alınması nedeniyle merakla beklemekte iken TÜİK tarafından açıklanan TÜFE oranı eylül ayına göre %0,17 puan azaldığı görülüyor. Hâlbuki gerçek hayatta böyle olmadığı hepimiz tarafından biliniyor ve geçen yılın ekim ayı TÜFE oranına baktığımızda aylık %3,54 olduğu ve bu azalmanın baz etkisi olduğu açıktır. Ancak TÜİK bir devlet kurumu olduğu için tüm hesaplamalarımızda kurumun verilerini dikkate almak zorundayız ve dolayısıyla güvenmek durumundayız.
2023 yılı enflasyon hedefi TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan tarafından %58 de %65’e revize edildi. Hâlbuki geçtiğimiz haziran ayında %22,4 olan 2023 enflasyon hedefin %58 e yükseltilince yeni ekonomi yönetimini gerçekleri söylediği için takdir etmiş, yıl içinde başka revize yapılmayacak diye düşünmüştüm. Aradan geçen 4 aylık sürede tahmin rakamı 7 puan arttırılmış oldu. Umarız yılsonuna kadar başka düzeltme olmaz ve %65 ile yılı tamamlayabiliriz. Ancak %65 ile yılı tamamlayabilmemiz zor gözüküyor. Çünkü Hamas İsrail savaşı nedeniyle petrol fiyatları yukarı yönlü harekete geçebilir, içinde bulunduğumuz kasım ayında yakıt giderlerinin artmasıyla birlikte enflasyon oranı yukarı yönlü değişim gösterebilir ve kasım ayında aylık enflasyon da artabilir. Dolayısıyla OVP ye uyarlanan 2023 sonu enflasyon hedefinin %65 de kalması güçleşebilir.
Diğer taraftan yurt iç üretici fiyat endeksi değişim oranı %39,39 olarak açıklanmıştır ve Tüfe nin epeyce altındadır. Bunu yorumlamak gerekirse üretim maliyetleri tüketici fiyatlarına oranla neredeyse %40’a yakın oranda daha düşük artmış demektir. Bu durumda tüketici fiyatlarında bir düzensizlikten bahsedilebilir. Uzun süreden bu yana birbiri ardına gelen zamlar tüketici davranışlarının da değişimine sebep olmuş gözüküyor. Nasıl olsa zam gelecek algısı ile ihtiyaçtan fazla satın almak, ihtiyaç dışı ürünlere yönelmek şeklinde yorumlanabilir. Hal böyle olunca yani iç talep artınca satıcılar da 10 liraya sattıkları bir ürünü belki alamam düşüncesi ile 15 TL ye satmaya başlıyor ve arz talep kanununa göre de fiyatlar yukarı yönlü hareketleniyor. Ekonomi yönetiminin sanayi, tarım gibi alanlar haricinde kredi büyümesini önlemek, kredi kartı kullanımına sınırlama getirmek gibi önlemler alması iç talebi kısmaya yöneliktir ve doğru bir karardır. Sözün özü ihtiyacımızdan fazla ürün alarak enflasyonu yukarı doğru itiyoruz.
Bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup %25,98 ile konut oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise %94,12 ile lokanta ve oteller oldu.
Yukarıdaki tabloyu irdelediğimizde TÜİK verilerinin güvenilir olduğunu söylemek biraz zordur. Çünkü verilen bilgilere göre halkın büyük çoğunluğunu ilgilendiren ana harcama gruplarına bir bakacak olursak;
Harcama grubu-Artış Oranı (%)
● Sağlık: 81,3
● Eğitim: 80,83
● Gıda ve alkolsüz içecekler: 71,96
● Ulaştırma: 71,99
Oranında yıllık artış göstermiştir ve bunların ortalaması 76,52 olacaktır. Yani TÜİK verilerine göre 61,36 verilen enflasyon oranı %76,52 kendi verilerinden bulunmaktadır.
Ana harcama grupları itibarıyla 2023 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup %-0,18 ile ulaştırma oldu. Buna karşılık, 2023 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise %13,73 ile giyim ve ayakkabı oldu (ana harcama gruplarına göre endeksler, ağırlıklar ve değişim oranları Ek Tablo-1'dedir).
Endekste kapsanan 143 temel başlıktan (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 5'li Düzey) 2023 yılı Ekim ayı itibarıyla, 15 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 6 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 122 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.
TCMB tarafından 2023 yılında dördüncü enflasyon raporu yayınlandı.
Kaynak: TÜİK