2022 yılı dış ticaret gerçekleşmeleri
2022 yılını geride bıraktık. 2022 yılının ekonomik açıdan hem Dünya hem de ülkemiz için zor bir yıl olduğunu kabul etmek gerek. Pandemiye ilişkin kısıtlamaların büyük ölçüde hafifletildiği bir yıl olmasına rağmen henüz arz yönlü tedarik zinciri sorunlarının ortadan kalkmadığı ve tüm Dünya genelinde enflasyonist etkilerin güçlü şekilde hissedildiği bir yıl oldu 2022. Son çeyrekte pek çok ekonominin resesyon uyarısı vermekte olduğunu da unutmamak gerek. Bu yazımızda geride bıraktığımız yılda ülkemizin dış ticaret rakamlarının ne şekilde gerçekleştiğine kısaca bakıyor olacağız.
2022 yılına ait dış ticaret rakamları Ticaret Bakanlığı tarafından açıklandı. Ticaret Bakanlığı Aralık/2022 Dış Ticaret Veri Bülteni’ne göre dış ticaret gerçekleşmeleri aşağıdaki tablodaki gibi oldu.
Kaynak: Ticaret Bakanlığı Aralık/2022 Dış Ticaret Veri Bülteni
Hep birlikte önce Tablo’nun ihracat tarafına şöyle bir bakalım. 2022 yılında ihracatımızın toplam değeri yaklaşık 254 milyar dolar. Bir önceki yıl ise 225 milyar dolar civarındaymış ve neredeyse yıllık bazda % 13’lük bir artış söz konusu. 2022 yılı son çeyreğinin gerek ABD gerek ise AB ülkelerinde resesyon sesleriyle yankılandığı dikkate alındığında ihracat özelindeki yıllık % 13’lük artışın görece iyi olduğunu veya en azından kötü olmadığını vurgulamak gerekiyor.
Kaldı ki mevcut ihracat kompozisyonumuzla bundan daha iyisinin kısa vadede olmasını beklemek çok zor. İhracatta yeni pazarlar bulmak, AR-GE ve inovasyon faaliyetleriyle yeni ürünler üretmek, katma değerli ürünlerin üretimi yapabilmek gibi süreçlerin tamamı ancak orta ve uzun vadeli planlamalar ve ekonomide yapısal reformların yapılması ile mümkün.
Tablonun ihracat tarafına baktık ve ihracat bakımından 2022 yılının görece kötü olmadığı ile ihracatta ılımlı bir artışın olduğunu gördük. Ancak Tablo elbette tek taraflı değil. Bunun bir de ithalat bacağı söz konusu. 2022 yılı toplam ithalatımız yaklaşık 364 milyar dolar olarak gerçekleşmiş. 2022 yılında ülke olarak ithalat rakamımız 271 milyar dolar iken buradaki artış ihracata kıyasla oldukça yüksek kalmış ve ithalatımız % 34,3 oranında artmış. İthalatın bu kadar yüksek oranda artış sergilemesinin elbette çok farklı ve ekonomi dünyasından pek çok kesimin dile getirdiği çeşitli sebepleri var. Ara malı ithalatçısı konumunda olmamız, ihracatımızın ithalata büyük ölçüde bağımlı olması, enerji maliyetlerindeki konjonktürel dalgalanmalar ve ayrıca döviz kurunun rezerv yönetimi politikası çerçevesinde belli bir düzeyde seyretmesinin ithalatı cazip kılması gibi sebepler ilk etapta aklıma gelenler.
İthalat ve ihracat rakamları bakımından 2022 rakamlarının yukarıda belirtildiği olduğu durumda dış ticaret dengesi de -110 milyar dolar olarak ortaya çıktı. Dolayısıyla dış ticaret açığı geçen yıla göre oransal olarak % 138 oranında artış kaydetti. Bu platformda gerek 2022 yılının ortasından itibaren yazmış olduğum çeşitli yazılarda gerek ise diğer katıldığım söyleşilerde yılı 100 milyar doların üzerinde bir dış ticaret açığı ile kapatmamızın kuvettle muhtemel olduğunu ifade etmiştim ki nitekim öyle de oldu. Hal böyle olunca geçen sene % 83 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı da, 2022 yılı sonunda % ancak 69,8 olabildi. Yani dış Dünyadan yapmış olduğumuz her 100 birim kıymetindeki ithalat için ancak 70 birim kıymetinde mal ihraç edebildik.
Mevcut dış ticaret kompozisyonumuzun değişmesi için ihracat tarafında yeni pazarlar bulmak, katma değerli ürünler üretmek ve AR-GE ve inovasyon süreçlerine odaklanıp yükte hafif ancak pahada ağır malları üretip bunları diğer ülkelere satmamız gerek. Aksi durumda kısa vadede bu dış ticaret yapısının hiç de kolay değil.