2022 Aralık enflasyonu ne söylüyor?

ZAFER ÖZCİVAN

Ekonomist

Düşük faiz politikasına geçtiğimiz 2021 yılı son çeyreğinden bu yana yüksek enflasyon, hayat pahalılığı, alım gücünün düşmesi gibi tüm zorluklara katlanmaya çalıştık. Yetkililerin bu süre zarfında bazı dönemlerde enflasyonun düşme eğilimine gireceğine dair açıklamalar yapması nedeniyle bazen umutlandık, bazen de hayal kırıklığına uğradık.

Nihayet aralık ayında enflasyon oranlarında baz etkisiyle de olsa düşme eğilimini gördük ve devam edeceği umudunu taşımaya başladık. Burada en önemli konu enflasyonun baz etkisiyle düşmesi, fiyatların düşeceği anlamına gelmiyor hatta fiyat artışları azalarak da olsa devam ediyor.

TÜİK tarafından açıklanan enflasyon oranları

TÜFE  ÜFE

Bir önceki aya göre    1,18     -0,24 (aylık)

Bir önceki yılın aralık ayına göre       64,27   97,72 (yıllık)

12 aylık ortalamalara göre      72,31   128,47

Enflasyon araştırma grubu (ENAG) ise aylık enflasyonu %5,18, yıllık enflasyonu %137,55 olarak açıkladı.

Yukarıdaki bilgilerden devlet kurumu olduğu için TÜİK’e inanmak zorundayız ama halkın yaşadığı veya hissedilen enflasyon %100 ün üzerindedir. 2022 yılı içinde TÜİK in verdiği enflasyon oranları grafiği aşağıdadır.

Grafikten de görüldüğü üzere kasım ayında çok az da olsa görülen TÜFE ve ÜFE deki azalma aralık ayında yetkililerin de söylediği gibi belirgin şekilde karşımızdadır. Bunun sebebi baz etkisi olduğu aşikardır. Baz etkisini kısaca anlatmaya çalışalım.

Enflasyon hesabı yapılırken yıllık oranı hesaplamak için son 12 ayın enflasyon oranları toplanarak bulunmaktadır. Örneğin Aralık 2022 enflasyonunun hesabında son 12 ay baz alınacağı için yani Ocak 2022 ile Aralık 2022 aylık enflasyonları toplanacağı için bir yıl önceki aralık ayı enflasyonu toplamdan çıkacak, yerine Aralık 2022 enflasyon oranı ilave edilecektir. Yani bir önceki yıl 2021 Aralık ayı enflasyonu hatırlarsanız %13.58 idi. Bu yıl 2022 ise 1,18 olduğu için yıllık enflasyon hesaplanırken %13.58 toplamdan çıkacak, bu yılın aralık ayı enflasyonu olan %1,18 ilave edilecektir. Dolayısıyla enflasyon oranı da düşük çıkacaktır.

Nereye kadar düşer?

Aralık ayında ÜFE ve TÜFE arasındaki fark da azalmıştır ve üretim girdi maliyetleri de aşağıya doğru hareketlenmiştir. Yine ocak, şubat mart aylarında yıl içinde yaşadığımız yüksek enflasyon oranları nedeniyle TÜFE oranları baz etkisiyle azalmaya devam edecektir. Ancak fiyatların geri gelmesi söz konusu değildir, artış oranları azalabilir. Nisan ayına kadar %40’a kadar enflasyon düşebilir ama bunun altını görmemiz zor gözüküyor.

Diğer taraftan yılbaşı gelmesi nedeniyle birtakım zamlar devam ediyor. En belirgin şekilde vergi, resim ve harçlar yeniden değerlendirme oranı olan %122,93 oranında zamlandı. Asgari ücret, emekli ve memurlara yapılan zammın hemen ardından genel olarak fiyatlar artmaya başladı. Ocak ayı enflasyon oranları açıklandığı zaman bu zamların etkisini göreceğiz.

144 temel başlıktan 111’ine artış var

Yıllık enflasyon TÜİK in de tahmin ettiği üzere %64.27 çıktı. Bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 25,87 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 79,83 ile konut oldu.

Ana harcama grupları itibarıyla 2022 yılı aralık ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup yüzde -4,14 ile ulaştırma oldu. Buna karşılık, 2022 yılı aralık ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 5,91 ile sağlık oldu. Gıda enflasyonu aralıkta aylık yüzde 1,86, yıllık yüzde 77,87 oldu.

2022 yılı aralık ayında, endekste kapsanan 144 temel başlıktan 24 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 9 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 111 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.

İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’deki değişim, 2022 yılı aralık ayında bir önceki aya göre yüzde 1,94, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 57,68 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 62,93 olarak gerçekleşti.

İstanbul Ticaret Odası (İTO), aralıkta İstanbul’da perakende fiyatların aylık yüzde 2,94, yıllık yüzde 92,97 oranında arttığını açıklamıştı.

Türk-İş, aralık ayında açlık sınırının (mutfak enflasyonu) yüzde 4,41 oranında arttığını açıklamıştı.

ARALIK AYINDA EN YÜKSEK ARTIŞ GÖREN ÜRÜNLER

                        Bir önceki aya göre değişim (%)

Konut sigortası           79,26

İlaç      18,26

Sağlık sigortası           14,26

Şebeke suyu    10,42

Kuzu eti          8,25

Ankastre ürünler         7,99

Beyaz eşya      7,50

Gazete ve dergiler      6,74

Mobilya          5,36

Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 122,92, imalatta yüzde 78,66, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 284,99 ve su temininde yüzde 130,34 artış olarak gerçekleşti.

Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 70,91, dayanıklı tüketim malında yüzde 78,57, dayanıksız tüketim malında yüzde 101,63, enerjide yüzde 224,67 ve sermaye malında yüzde 65,16 artış olarak gerçekleşti.

Sanayinin dört sektörünün aylık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 1,94 artış, imalatta yüzde 2,29 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 11,78 azalış ve su temininde yüzde 9,44 artış olarak gerçekleşti.

Ana sanayi gruplarının aylık değişimleri; ara malında yüzde 1,66 artış, dayanıklı tüketim malında yüzde 3,20 artış, dayanıksız tüketim malında yüzde 4,56 artış, enerjide yüzde 10,63 azalış ve sermaye malında yüzde 2,36 artış olarak gerçekleşti.